Magazyn6
2901

21

AFGANISTAN

(w XIV w. po Chr.). W w. XII dążył tędy Marco Polo do Chin, zaś na początku w. XVII podróżował po Afganistanie misjonarz Benedykt G o e s.

Cała północna część kraju jest oddzieloną od części południowej wzniosłym grzbietem górskim (Hindukusz: Tiricz Mir 7 606 m), niezmiernie trudnym do przebycia. Ku zachodowi pasma górskie stopniowo się obniżają, tworząc na pograniczu Persji szerokie wrota, zwane Herackiemi. Chociaż dno wrót Herackich leży na dosyć znacznej wysokości bezwzględnej 930 m, to jednak zadanie ich jest nader doniosłe. Kluczem tej dzielnicy jest miasto Herat nad rzeką Heri-rud, a jej wartość strategiczną dla najeźdźcy potęguje jeszcze ta okoliczność, że okolica ta jest śpichrzem Afganistanu. Główny grzbiet Hindukuszu stanowi poważną

1    trudną do przebycia barjerę pomiędzy południem i północą, gdyż pomimo szer. geogr. (szerokość Algieru), na tak znacznych wysokościach wieczne śniegi i silne wiatry nie-tylko niezmiernie utrudniają komunikację, ale w większości wypadków ją uniemożliwiają w ciągu miesięcy zimowych.

3. Klimat. Opisanie klimatu Afganistanu jest zadaniem trudnem, gdyż rzadkie obserwacje meteorol. nie wystarczają, aby można było na ich podstawie wyprowadzić wnioski

0    klimacie kraju. Cały kraj podzielić możemy na 4 następujące typy dzielnic klimatycznych: 1) Klimat wysokogórski, powyżej

2    000 m. Jest to klimat kontynentalny, wprawdzie surowy, ale zdrowy. 2) Klimat wysokogórskich dolin, na wysokości od 1 000 do 2000 m. W tej dzielnicy klimatycznej lato jest znacznie cieplejsze, zima zaś łagodniejsza, aniżeli w dzielnicy wysokogórskiej. 3) Klimat krain pagórkowatych i stepowych, na wysokości od 500 do 1 000 m. W tej dzielnicy klimatycznej charaktery-stycznem jest upalne lato, które trwa od 6—7 a nawet do 8 miesięcy. W przeciwstawieniu niema prawie wcale wiosny ani jesieni. Dzielnica ta obejmuje środkowy bieg rzeki Hilmend, całe dorzecze jej lewobrzeżnych dopływów, a także górne biegi rzeki Farach-rud i Ho-rud. 4) Klimat nizin leżących na wysokości około 500 m. Jest to typ klimatu bardzo gorącego i niezdrowego. W lecie panują nieznośne upały. Opadów atmosferycznych jest bardzo mało

1    naogół brak wody do picia. Wędrując przez Afganistan, musimy być przygotowani

na to, że odbywamy podróż przez niemal w^rszystkie strefy klimatyczne kuli ziemskiej.

4. Hydrografja. Kluczem systemu hydrograficznego wnętrza A. jest łańcuch górski Koch-i-Baba. Z tego grzbietu spływają wody na wszystkie strony, stanowiąc górne biegi najważniejszych rzek A. Zjawiskiem najbardziej charakterystycznem jest brak odpływu zewnętrznego. Największą rzeką, w której dorzeczu A. ma udział, jest pograniczna rzeka Amu-Darja („Rzeka ludzkości", Oxus u klasyków, Dżajchun u Arabów, Potsu u Chińczyków). Dla A. Pendż-Amu-Darja jest tylko rzeką pograniczną. Począwszy od miasta Termes kursują po niej statki parowe. Górne dorzecze Pendż-Amu-Darji- przyjmuje cały szereg dopływów lewobrzeżnych, płynących z płn. stoków pasm górskich Hindukusz. Największą, ale nie najdłuższą, wewnętrzną rzeką A. jest rzeka Heri-rud. Charakterystyczną cechą jej jest prawie zupełny brak dopływów. Dolina rzeki Heri-rud stanowi główną drogę komunikacyjną dla karawan, wędrujących w czasie letnim z Kabulu do Heratu. Zlewisko płd. posiada charakter zupełnie odmienny, spowodowany głównie zmianą klimatu. Wstępując na równiny, rzeki te napotykają wielkie słone pustynie. Tutaj, ze względu na silne parowanie, tracą znaczną część swej wody, pod wpływem panujących tam upałów i wreszcie, bądź dosięgają częściowo jezior Seistanu, bądź też giną w pustyni słonej. Główną rzeką tego zlewiska jest rzeka Hilmend, mająca przeszło 1000 km długości. Największym jej dopływem jest rzeka Argendab. Głownem środowiskiem miej-skiem dorzecza Argendabu jest miasto Kan-dahar, lezące na wysokości 1 053 m. Zlewisko rzeki Hilmend jest względnie rozległem i obejmuje mniej więcej */, ziem całego A. Poza rzeką Hilmend do zlewiska płd. zaliczyć musimy jeszcze kilka rzek wpadających do jeziora Seistanu. Do tych należą prze-dewszystkiem Chasz-rud, Farach-rud i Ho-rud. Ta dzielnica jest bezodpływową i z biegiem czasu pokrytą została pustynią słoną. Zlewisko wsch. obejmuje tylko nieznaczny obszar, pomimo tego, że granica wsch. A. jest najdłuższą ze wszystkich. Tłumaczy się to też ukształtowaniem terenu. Tylko jedna rzeka tego zlewiska sięga dalej wgłąb krainy Afganistanu. Rzeką tą jest Kabul.

A. jest biedny w jeziora i we wszelkiego rodzaju wody stojące. Jeziora znajdują sie