Magazyn6

6501

157

AMU-DARJA — ANALFABETYZM

gująca się sztucznem nawadnianiem (np. Chiwa). Na odcinku Tereness-Petro-Ale-ksandrowsk jest żeglowna, żegluga cierpi jednak dotkliwie naskutek zmienności wodo-stanów, nieuregulowania rzeki i braku urządzeń retencyjnych. Także i star, aparatu irrygacyjnego pozostawia wiele do życzenia.

Orm.

Amundsen Roald.

(Ur. 1872, f 1928). Norweg, jeden z największych badaczy krajów podbiegunowych. W r. 1907 dokonał pierwszego przejścia pin. zach. między Europą, a cieśn. Berynga, wzdłuż płn. wybrzeża Ameryki Płn. W tymże roku wyznaczył biegun magnetyczny płn. 14. XII. 1911 dotarł do bieguna płn., ubiegając o kilka tygodni ang. podróżnika Scotta. Po wojnie (1918—24) prowadził systematyczne badania oceanogr. na Arkty-dzie.

W lipcu 1928 r., idąc z pomocą włoskiej wyprawie arktycznej Noibilego, zginął w katastrofie samolotowej wpobliżu wyspy Niedźwiedziej.

Amur.

Rzeka w Azji Wschodniej na pograniczu Syberji i Mandżurji. Powstaje z połączenia rzek Syłki i Arguni, wpada do m. Ochockiego (zatoka Tatarska), tworząc liman. Długość — 2 870 km, dorzecze 2010000 km². Większe dopływy — Ussuri i Amguń. Przepływając poprzez góry Mały Chingan, tworzy przełom. Spławna. W dolnym biegu dostępna dla okrętów morskich. Obrót towarów: I9^r3 r. 1 200000 tonn, 1924 r. — 330000 tonn. Główne centra: Blagowieszczeńsk, Chabarowsk i port morski Nikołajewsk. W rzece znajduje się wiele ryb zwłaszcza łososiowatych. Łowi się ich do 65 000 tonn rocznie. A. był odkryty przez kozaków w r. 1644.

Literatura: Maximoritach: Primitaia florae amurier^Hs_y 1850. — S. Pietropaicloicskty Niinioje titcsenj* Amura ot Chaba-rowka do Pietropawłowka. — M. Pr**u>alakk Putiesze-stuje to Ussuryjskij kraj. Petersburg 1870_m

Przewal.

Analfabetyzm.

A. ściśle: nieznajomość znaków alfabetu, t. zn. liter, przez co należy rozumieć nieumiejętność czytania. Pojmowanie właściwego znaczenia wyrazu a. wymaga zwykle dodatkowego określenia, np. literowy, absolutny, lub najlepiej książkowy, dla odróżnienia od określeń używanych we współczesnym ruchu kulturalnym, m.^nowicie: analfabetyzm obywatelski, t.zn. nieświadomość obowiązków obywatela państwa i nieumiejętność korzystania z praw, analfabetyzm zawodowy, t. zn. nieumiejętność wykonywania jakiejkolwiek pracy zawodowej (brak „fachu"), analfabetyzm kulturalny, t. zn. nieumiejętność orjentowania się w dorobku cywilizacji i t. d.

Umiejętność czytania uważana jest współcześnie za podstawę kulturalnego i gospodarczego postępu jednostek i społeczeństw. A. książkowy zwalczany jest we współczesnych państwach zdecydowanie przez sieć szkół powszechnych i instytucje oświaty pozaszkolnej. Według ogłoszonych danych cyfrowych, sąsiedzi Polski wykazują następujące cyfry analfabetów powyżej io lat życia: Czechosłowacja 7%, Niemcy 1,2%, Belgja 8,5%, Francja 9,2% ogółu ludności. Czynniki oświatowe Rosji sowieckiej podają, że w ciągu ostatnich 15 lat wyuczono tam czytać i pisać 35 miljonów dorosłych analfabetów, a urzędowa statystyka sowiecka ustala przeciętną liczbę analfabetów na 10% ogółu obywateli; w okręgach przemysłowych na 3,7%.

Polska jako państwo odziedziczyła po zaborcach zbyt duży odsetek analfabetów powyżej 10 lat życia. Pierwszy polski spis ludności w 1921 roku wykazał 5585221 analfabetów po wsiach i 955 972 w miastach; procentowo przeciętnie 32,7%. Według województw: w Warszawie 15,6%, w województwie warszawskiem 32,5%, łódzkiem 30,3%, kieleckiem 36,5%, lubel-skiem 35,1%, bialostockiem 31%, wileń-skiem 58,3%, nowogródzkiem 58,3%, pole-skiem 71%, wołyńskiem 68,8%, tarnopol-skiem 38,7%, stanisławowskiem 40,4%, lwowskiem 29,2%, krakowskiem 19,4%, Śląskiem 2,5%, poznańskiem 3,7% i Pomorskiem 5,1%. Według cyfr z drugiego spisu ludności, przeprowadzonego w 1931 r. ogłoszonych dotychczas częściowo, cyfra analfabetów ksi iżkowych powyżej 10 lat kształtuje się na około 20% ogółu ludności Polski.

Akcję zwalczania a. książkowego wśród młodzieży i starszych prowadzi się poza szkołami na kursach dla analfabetów, na