Magazyn6
1501

507

BORYS III

mi wojennemi i niedostatkiem masy widziały w jego ojcu głównego winowajcę wszystkich nieszczęść, część zaś tego odium spadała i na nowego monarchę. Agitacja komunistyczna wzrosła — w wyborach z dn. 17. VIII. 1919 komuniści stali się drugą zrzędu najsilniejszą partją w Buł-garji, a zaś partja najsilniejsza, chłopska (Zemledćlski sSjuz), niewiele swym radykalizmem odbiegała od komunistów; nadto przywódca jej, Stambolijski, był zaciekłym wrogiem Ferdynanda, a do nowego monarchy odnosił się również niechętnie. Part je umiarkowane były w mniejszości w stosunku do chłopskiej, komunistów i socjalistów. Jednakże masy chłopskie, które znały młodego króla jeszcze z czasów jego licznych wędrówek i darzyły go dużą sympatją, nie chciały dzielić radykalizmu swoich przywódców i skutkiem tego Stambolijski i jego skrajni doradcy nie mogli głosić otwarcie zasad antymonarchicznych. Po podpisaniu traktatu pokojowego w Neuilly-sur-Seine (27. XI. 1919) kraj zaczął zwolna leczyć rany zadane przez wojny, ale wzmagający się niedostatek stwarzał nadal korzystne warunki dla skrajnej agitacji, a Stambolijski zręcznie przygotowywał się do nowej roli dyktatora Bułgarji. W r. 1920 stronnictwo chłopskie liczyło 110 na ogólną liczbę 235 posłów, bezpośrednio zaś przed upadkiem Stambolijskiego stronnictwo to dosięgło liczby 212 posłów (1923). Król w tym okresie coraz bardziej stawał się jedynie nominalnym reprezentantem władzy monarszej. Ostrzeżenia, jakie kierował od czasu do czasu do chłopskiego dyktatora, wskazywały wprawdzie na niebezpieczeństwo pogłębiania różnic społecznych, pozostawały jednak bez skutku. Dopiero zamach stanu w dn. 9 czerwca 1923, zorganizowany przez „Demokraticzeski sgowor", przywrócił królowi, po obaleniu dyktatury chłopskiej, pełne prerogatywy monarsze. Okazało się przytem, że antymonar-chiczna agitacja skrajnych czynników nie zdołała zachwiać uczuć, jakie oddawna żywił lud bułgarski dla młodego króla. B. III pozostał i nadal przedmiotem czci isympatji szerokich mas i należy zaznaczyć, że w dalszym ciągu stara się o podtrzymanie tych uczuć, uważając je za najpewniejsze oparcie dla tronu. Jako zamiłowany amator-ma-szynista kolejowy — podtrzymuje król również kontakt z masami robotniczemi, w Bułgarji zresztą nielicznemi. Po pierwszych wstrząsach sytuacja w Bułgarji stopniowo zaczęła się wyjaśniać. Rządy „Demokraticzeskiego sgoworu" trwały do 1931 r.; pod koniec ich, w jesieni 1930 r., król, żyjący dotąd w stanie bezżennym, ożenił się z ks. Giovanną, córką włoskiej pary królewskiej. Młodsza o 13 lat od swego małżonka, księżniczka potrafiła rychło pozyskać równie wielką sympatję swych nowych poddanych. Przybrawszy imię bułgarskie „carica Ioanna“, ubiera się chętnie w bułgarski ubiór ludowy i bierze udział w wielu akcjach oświatowych i humanitarnych, wspomagając tym sposobem dzielnie swojego małżonka w jego obowiązkach. Para królewska ma dotąd jedną córkę, urodzoną w r. 1933. Król Borys przez małżeństwo to został spowinowacony z wieloma dynastjami europejskiemi, między innemi także z jugosłowiańską (królowa Joanna była siostrą cioteczną zmarłego króla Aleksandra jugosłowiańskiego, a ciotką obecnego, Piotra II, przez swą matkę, księżniczkę czarnogórską; albowiem królowa Helena włoska była siostrą nieżyjącej już oddawna ks. Zorki, matki króla Aleksandra). Te nowe węzły dynastyczne przyczyniły się w dużej mierze do nawiązania osobistego kontaktu między dworami Sofji i Białogrodu i, co za tern idzie, zbliżenia politycznego między obu krajami. Gdy po okresie rządów czysto parlamentarnych (1931—4) przyszedł okres systemu autorytatywnego (od 19 maja 1934). król Borys znalazł się zrazu w trudnem położeniu. Kierownicy nowego regime’u, z K. Georgie wem na czele, nie ukrywali swych zamierzeń zmniejszenia konstytucyjnych prerogatyw władzy królewskiej. Stopniowo jednak program nowych rządów musiał ulegać redukcji, a król Borys nie zapominał o obowiązku strzeżenia demokratycznej konstytucji. Zwolna więc stał się ponownie panem sytuacji, a grupa Georgiewa i Wel-czewa, wśród której istniały nawet tendencje republikańskie, utraciła grunt pod nogami. Obecnie król współpracuje ze stworzonym przez siebie gabinetem Kioseiwano-wa, częściowo nad nawrotem do dawnych stosunków, częściowo zaś nad pewną adaptacją istniejącego ustroju, któraby lepiej uchronić mogła Bułgarję od wstrząsów i walk wewnętrznych, jakie miały miejsce w ciągu jej najnowszej historji. O ile chodzi o politykę zagraniczną, król Borys ujawnia tu aktywność pełną rozwagi, starając się prze-