Magazyn6101

187

FINLANDJA

Reakcja stołypinowska zakończyła krótki okres liberalnej polityki rosyjskiej. W 1910 r. na podstawie projektu komisji Charitonowa uchwaliła Duma petersburska prawo o zjednoczeniu F. z cesarstwem, które Puriszkie-wicz powitał okrzykiem „Finis Finlandiae“.

2. Wielka Wojna i walka o niepodległość. Wielka Wojna w r. 1914 powitana była przez całą F. jako zapowiedź wyzwolenia z nieznośnego jarzma. Pomimo zesłania w głąb Rosji przywódców narodowych z marszałkiem ostatniego sejmu Swinhuf-vudem na czele, szybko tworzą się w całej F. tajne ośrodki czynnej walki z Rosją, analogiczne do polskiej P. O. W. Młodzież patrjotyczna przemyka się przez granicę i organizuje w armji niemieckiej ochotniczą formację Jaegerbatalion Nr. 28.

Po upadku caratu (1917 r.) Rząd Tymczasowy odwołał wszystkie zarządzenia an-tyf inlandzkie, ale przewrót bolszewicki uniemożliwił powrót do dawnej konstytucji. Dn. 6. XII. 1917 r. sejm proklamował niepodległość F., uznaną niezwłocznie przez Szwecję i Niemcy, nieco później przez Francję, Sowiety i inne państwa. Przeciwko uchwale o niepodległości głosowali tylko socjal-demokraci, pragnący porozumienia z bolszewicką Rosją. W ten sposób rozbiła się F. na dwa obozy: niepodległościowy z szefem rządu Swinhufvudem na czele i socjalistyczny, poparty przez zbol-szewizowane oddziały armji i floty rosyjskiej.

Dn. 27. I. 1918 r. socjaliści i bolszewicy dokonali zamachu stanu i opanowali Hel-singfors wraz z całą południową F. Członkowie rządu, zebrani w Vaasa, powierzyli organizację armji i naczelne dowództwo dzielnemu i popularnemu gen. Mannerhei-mowi. Z pomocą przyszły Niemcy, przy-syłając korpus ekspedycyjny pod dowództwem gen. von der Goltza. Dn. 12. IV. 1918 r. armja niemiecka zdobyła Helsing-fors i po połączeniu z gen. Mannerheimem wspólnemi siłami zadała decydującą klęskę wojskom czerwonym. Prowadzona z obu stron z wielką bezwzględnością wojna domowa zakończyła się zupełnem zwycięstwem obozu narodowego. Swinhufvud został powołany przez sejm na regenta, F. otrzymała ustrój monarchiczno-konstytucyjny, a elekcja powołała na tron ks. Fryderyka Karola Heskiego (9- X. 1918 r.). Klęska Niemiec obaliła te wszystkie projekty i nowy regent gen. Mannerheim zatwierdził uchwaloną przez sejm dn. 17. VII. 1919 r. konstytucję, wprowadzającą republikańską formę rządu.

Dn. 14. X. 1920 r. w Dorpacie podpisała F. traktat pokojowy z Rosją sowiecką, mocą którego zrzekła się etnograficznie czysto fińskiej Karelji Wschodniej, uzyskała natomiast dostęp do Oceanu Lodowatego przez niezamarzający port Petsamo (Peczenga).

Sporne między Szwecją a F. wyspy Alandzkie w drodze arbitrażu Ligi Narodów przyznane zostały F., a następnie mocą konwencji dn. 20. XI. 1921 r. zneutralizowane.

3. Współczesne stosunki polityczne. Życie polityczne wewnętrzne skupia się w sejmie, złożonym z 200 posłów, podzielonych pomiędzy 5 dużych stronnictw (unjoniści — Szwedzi — postępowcy — agrar jusze — socjaliści). Rządy F. opierały się zawsze na koalicji stronnictw i naogół były krótkotrwałe.

Poważną trudność stanowi uregulowanie stosunków językowych. Art. 14 konstytucji zapewnia zupełną równość języków szwedzkiego i fińskiego. Płynące stąd uprawnienia języka szwedzkiego, którym mówi tylko ii % ludności, uważane są przez większość fińską za przeżytek i nieusprawiedliwiony przywilej. Prawo z dn. 1. VI. 1922 r. podzieliło F. na okręgi jedno i dwujęzyczne tam, gdzie mniejszość stanowi co najmniej 10% ludności. Władze centralne używają dotychczas obu języków, ale szwedzki stan posiadania wydaje się na przyszłość poważnie zagrożony.

Niepokojący w pierwszych latach niepodległości rozwój komunizmu został przerwany dzięki energicznym zarządzeniom premjera Kallio, który nie cofnął się przed aresztowaniem posłów komunistycznych i rozwiązał wszystkie organizacje komunistyczne (1923 r.). Przeciwko komunizmowi i socjalizmowi zwrócony jest masowy ruch chłopski pod kierownictwem Kossoli (1929 r.). Ruch ten ideowo zbliżony do narodowego socjalizmu niemieckiego doprowadził do marszu chłopskiego na Helsing-fors (1930), ale po kilku nieudanych próbach gwałtu (1932 r.) powrócił do ram legalnych. Zawdzięcza to F. w pierwszym rzędzie zasłużonemu swemu wodzowi, dawnemu regentowi, a ostatnio prezydentowi rzeczypospolitej Swinhufvudowi (1931 do 1937 r.).