PTDC0030

W młodszym odcinku fazy Bi, czyli w drugiej połowie I w. pojawiają si« umba tarcz typ J. 6 zakończone krótkim, zaczątkowym kolcem (ryc. 1.2), z następnie we wczesnym odcinku fazy B2, czyli w końcu I i początkach II w umba typu J. 7b z długim ostrym kolcem (ryc. 1.4). Tarczę zakończoną tegc rodzaju umbem można się było również posługiwać jako bronią zaczepną, c czym pisze Tacyt (Julii Agricolae Vita 36) opisując natarcie germańskich kohort posiłkowych w bitwie pod Mons Graupius w Kaledonii w r. 83, kiedy w ścisku żołnierze germańscy tłukli umbami i kłuli twarze. Najprawdopodobniej chodzi tu o umba tego typu, które właśnie w tym czasie były powszechnie używane w całej Germanii.

W okresie tym nieco częstsze stają się krótkie miecze obosieczne typi gladius nawiązujące do późniejszego typu - Pompeje²⁰, przy czym nie wszystkie okazy znalezione na obszarze kultury przeworskiej można uznać zz importy rzymskie. Wogóle jednak miecze obosieczne są w omawianym horyzoncie chronologicznym uderzająco rzadkie, natomiast jest to okres największego upowszechnienia tzw. mieczy jednosiecznych, których długość ulega teraz wyraźnemu skłóceniu. Obok typów znanych z fazy Bi pojawiają się miecze jednosieczne należące do wyróżnionego przez M. Biborskiego²¹ typu D, o masywnych i szerokich głowniach z długimi, ostrołukowatymi lut trójkątnymi sztychami (ryc. 1.10), czasami obustronnie zaostrzonymi, cc wskazuje że służyły one także do zadawania pchnięć.

Bardzo wyraźnie wyróżnia się na obszarze kultury przeworskiej następna grupa grobów z bronią (grupa 4) odpowiadająca młodszemu stadium fazy B2. Ich chronologię absolutną można z dość dużą precyzją oznaczyć na środkową część II w. i synchronizować w przybliżeniu z okresem panowania Hadriana i Antonina Piusa (117-161r.)² . Zasadniczo wyprzedzają więc one okres wojen markomariskich, choć niektóre należące tu zespoły grobowe mogą jeszcze pochodzić z okresu tych wojen. Najistotniejsze dla chronologii wyznaczniki tej grupy grobów stanowią nowe formy umb i imaczy tarcz, mianowicie umba z masywnym, tępo zakończonym kolcem (ryc. 2.1) oraz imacze o rynienkowatym uchwycie, z wyraźnie wyodrębnionymi płytkami do nitów (ryc. 2.2).

Jest to okres szczególnie częstego występowania w grobach zestawu złożonego z dwóch, a nawet niekiedy trzech grotów, przy czym najczęściej pomiędzy grotami występującymi w jednym grobie istnieją znaczne różnice długości (ryc. 2.5-6), co zapewne wiąże się z tym, że jeden z nich stanowił grot włóczni, drugi zaś oszczepu. Groty z zadziorami są rzadsze niż w fazie Bi i B2a i zmieniają kształt, charakteryzując się teraz długą tulejką (ryc. 2.7), co prawdopodobnie wiąże się z oddziaływaniem rzymskiego pilum. Zmianom ulegają też kształty grotów bez zadziorów, wśród których wystę-

80