Magazyn65601

352

GIEŁDY

mniej jednak po i członku z komisji rozjemczej. Przewodniczącego sądu i ewentualnie członków samego sądu rozjemczego, o ile jedna ze stron ich nie wyznaczyła, albo wyznaczyła za mało, powołuje prezes lub jego zastępca z pośród komisji rozjemczej. Postępowanie sądów rozjemczych jest jawne i musi się stosować do ustaw państwowych. Odwołanie od uchwał sądu rozjemczego jest zasadniczo niedopuszczalne. Klauzulę wykonalności wyrokowi giełdowego sądu rozjemczego nadaje sąd państwowy po zbadaniu, czy treść wyroku giełdowego nie narusza porządku publicznego i nie ubliża dobrym obyczajom (Polski Kodeks postępowania cywilnego art. S°²)-

III. Czynności giełdy.

Najistotniejszą funkcją g. jest wypośrod-kowanie ceny wartości, dopuszczonych do obrotu giełdowego, na podstawie popytu i podaży. Zasadę tę narusza się, gdy cenę ustala się stałą, sztuczną. Ten wypadek zachodzi dość często, szczególnie przy dewizach, na żądanie czynników państwowych, następnie do podstawowych obowiązków władz g. należy podawanie do wiadomości ogólnej cen, t. j. kursów giełdowych, według których zawierano umowy kupna-sprzedaży. Sposób ustalania cen, czyli sposób notowania kursów, jak i ich ogłaszanie, zależy od zwyczajów i przepisów danej g. i jest rozmaite. Wspólny dla wszystkich g. jest tylko sam fakt stwierdzenia i ustalania kursów wartości (towarów) giełdowych, i tego do-konywują wszędzie ustanowieni przez giełdę maklerzy bądź w swoim własnym zakresie działania, czyli samoistnie, bądź przy współudziale delegowanych członków g. i ewentualnie pod nadzorem komisarza giełdowego. Kurs na wolnym rynku, t. j. na g. nieoficjalnej (w kulisie) ustalają maklerzy prywatni.

Rozróżnia się kurs jednolity i kurs zmienny. Kurs jednolity powstaje z kursów kupna i sprzedaży, zgłoszonych tranzakcyj danego dnia giełdowego, jako kurs przeciętny, według którego dokonywują maklerzy oficjalnych tranzakcyj giełdowych. Kurs zmienny, jest to kurs, podług którego zawierano każdorazową rzeczywistą tranzak-cję. Kursów zmiennych każdego dnia może być kilka. Z uwagi na technikę ustalania kursów rozróżnia się: notowanie w procentach, t. j. za ioo jednostek, notowanie jednostkowe — za jednostkę, również spotyka się notowanie i za io jednostek, dalej notowanie procentowe, t. zn. wtedy, gdy kurs podaje zwyżkę (np. -j- 15%) albo zniżkę (— 10%) w stosunku 100 jednostek wartości zasadniczej, wkońcu rozróżnia się notowanie ceny i notowanie ilościowe. Notowanie ceny podaje kurs czyli cenę w walucie krajowej za wartość giełdową (np. zł 35,oo¹/a za fr. fr. 100,—, 10We cts za 1 bsh), albo podaje kurs w walucie notowanej wartości (np.: $ 75,50 za $ 100,— nominalnej wartości 6% pożyczki dolarowej), natomiast notowanie ilościowe podaje ilość jednostek obcej waluty za jednostkę krajowej, waluty (np. kurs dolara w Londynie = $ 5,oo⁶/i« za € 1,—). Kurs ceny mówi, ile zapłacę, a kurs ilościowy — ile dostawca daje waluty za własnego funta.

Dalsze różnice w notowaniach dotyczą płatności wartości giełdowych, względnie czasu wykonania umowy giełdowej i ryzyka niebezpieczeństwa warunkowej straty i terminów zwrotów pożyczek giełdowych. Dzień płatności wartości giełdowych odnosi się do dewiz, na zasadzie: im dewiza później jest płatna, tern cena, kurs jej jest niższy. Najwyższy i najdroższy kurs jest więc dewizy telegraficznej, następnie — za okazaniem (a vista), a najniższy i najtańszy dewizy czasowej (terminowej). Kursy tych ostatnich maleją (tanieją) w miarę przedłużania terminu ich płatności.

Dzień wykonania umowy odnosi się szczególnie do tranzakcyj towarowych. Tutaj powyższa dewizowa zasada nie da się utrzymać, można jednak stwierdzić, że cena (kurs) towaru miejscowego (cena loco) przeważnie jest najwyższą, natomiast kursy dla towarów z dostawą późniejszą są niższe, ale niezawsze. Np. kurs produktów rolnych z dostawą, przypadającą przed zbiorami, jest wysoki, podczas gdy ich kurs loco po żniwach jest niski z powodu nagromadzenia zapasu. Notowanie niebezpieczeństwa warunkowej straty odnosi się do notowania premji za prawo żądania wykonania, względnie odstąpienia od umowy w dniu wykonalności umowy giełdowej. Wysokość premji zawisła jest od ilości kontrahentów (im więcej kontrahentów, tem wyższa pre-mja), zawierających tego rodzaju umowy i od obliczenia przyszłych strat, t.j. od przyszłej zniżki, względnie zwyżki kursu dla danej wartości giełdowej. Termin zwrotu pożyczek giełdowych nie wywiera tak decydującej roli na wysokość stopy procentowej,