Magazyn6t401

740

INWESTYCJE

sur.ku do układu aktualnie istniejącego, wyznaczy natężenie aktów inwestycyjnych.

Przewidywanie nigdy nie jest ścisłe, ponieważ horyzont nie jest jednakowo „jasny" na całej swej przestrzeni: wielka przyszłość zawiera mniej lub więcej elementów ryzyka i niepewności. Przedsiębiorca, kalkulując przebieg przyszłości w horyzoncie, oprócz cen, kosztów i stopy procentowej wprowadza premję za ryzyko, będącą ceną przewidywanego ryzyka. Lecz niepewność nie zawsze da się przekalkulować na wielkość obliczalną — premję za ryzyko. Gdyby się obliczyć dała, kwalifikacja przedsiębrana miałaby niższą cenę na rynku, niż ją ma obecnie. Przedsiębiorca, realizując plan inwestycyjny, musi opanować momenty irracjonalne, a uzdolnienia tego typu są stosunkowo „rzadkie" na rynku. Antycypacje przedsiębiorcy można podzielić na następujące kategorje: i) bezpośrednie antycypacje z aktualnego ruchu wielkości gospodarczych, cen, kosztów, stopy procentowej, 2) bezpośrednie antycypacje z przewidywanego ruchu wielkości gospodarczych, 3) pośrednie antycypacje z aktualnych zmian dat gospodarczych (liczby ludności, gustów, techniki) oraz zmian instytucjonalnych (politycznych), 4) pośrednie antycypacje z przewidywanych zmian dat gospodarczych i zmian instytucjonalnych, 5) antycypacje racjonalne, wynikające z gospodarczego dyskonta zmian aktualnych i oczekiwanych, 6) antycypacje irracjonalne, zawierające moment gry, gdzie „stawka" nie od po w iada prawdopodobieństwu wygranej (nadmierny optymizm lub pesymizm).

O natężeniu i. rozstrzyga przewidywanie, lecz o rozmiarach szereg dat czyli struktura gospodarstwa. Przy równych warunkach pozostałych — rozmiary i. w gospodarstwie zależą od przedsiębiorczości czyli rozpowszechnienia kwalifikacyj przedsiębiorczych, polegających na gotowości i realizacji i. oraz umiejętności koordynowania czynników wytwórczych w przestrzeni i czasie. Dane społeczeństwo może być zasobne lub raczej ubogie w przedsiębiorczość, a wówczas staje się częściowo lub całkowicie terenem przedsiębiorczej kolonizacji. Wymiana pomi^-dzy państwami dotyczy nietylko pracy, kapitału i dóbr, lecz także inicjatywy i umiejętności inwestycyjnych. Jeżeli ostatecznie rozmiary i natężenie i. wyznaczane są przez przyrost dyspo-zycyj kapitałowych, nie jest to równoznaczne z t. zw. oszczędzaniem. Nie każda „oszczędność" tworzy dyspozycje kapitałowe i nie najbardziej oszczędne narody mają największy przyrost dyspozycyj kapitałowych. Wyobraźmy sobie np., że w danem społeczeństwie nieustannie wzrasta stopa oszczędzania, tak że wszelki przyrcsl dochodu jest poświęcany na „oszczędzanie", w ten sposób niema pionowego wziostu konsumeji, jest tylko poziomy. Stan tego rodzaju doprowadzi do drastycznego spadku stopy procentowej ze względu na wzrost po iaży dyspozycyj kapitałowych, lecz jednocześnie będą niskie ceny dóbr konsumcyj nych, a więc mała rentowność wszelkich aktów inwestycyjnych. Oszczędności są dyspozycjami kapitałowemi tylko o tyle, o ile przekształcają się bezpośrednio lub pośrednio na inwestycje.

3. Rentowność a inwestycje. Kapitał rzeczowy, uruchomiony przy pomocy dyspozycyj kapitałowych, musi być: a) w stanie statyki utrzymany, b) w stanie dynamiki utrzymany, rozszerzany i 1 isprav nia-ny. W statyce, przy niezmiennych gustach, liczbie ludności i niezmiennym spółczyn-niku technicznym, istnieje jedynie zjawisko fizycznego zużywania się urządzeń wytwórczych, niema deprecjacji skutkiem starzenia się, wobec czego w cenie produktu znajduje się jedynie stawka amortyzacyjna i „normalny zysk". Przedsiębiorstwo, dające normalny zysk, jest rentowne. Zysk normalny jest to wynagrodzenie przedsiębiorcy za jego kwalifikacje przedsiębiorcze w wysokości osiąganej na rynku przy ewentualnej sprzedaży uzdolnień przedsiębiorczych. Niemożność osiągnięcia normalnego zysku prowadzi ceteris paribus do porzucenia przedsiębiorstwa i sprzedaży na rynku uzdolnień przedsiębiorczych. Niezbędna do utrzyma nia kapitału w niezmienionej gotowości wytwórczej amortyzacja stanowi również normalny składnik ceny dóbr. W dynamice zachodzą prócz fizycznego zużycia procesy starzenia się urządzeń wytwórczych. Powstaje problemat, czy amortyzacja obejmuje również deprecjację kapitału, wywołaną starzeniem się. Rozstrzygnąć to można w ten sposób, że zakłada się nietylko istnienie planów w poszczególnych przedsiębiorstwach, lecz również jakiegoś planu ogólnego, realizującego interesy całości gospodarstwa. Jeżeli plan ogólny jest nastawiony rozwojowo, musi brać pod uwagę konieczność postępu technicznego. Lecz po-