Magazyn64501

41

KAPITAŁ

różnienie stosowane może być tylko w zagadnieniach technicznych i ze stanowiska ekonomiki wogóle nie przedstawia znaczenia. Drugie, często zresztą używane, odnosi się do form, w jakich k. występuje. Pojęcie k. rzeczowego pokrywa się wówczas z pojęciem dóbr kapitałowych; zaś k. pieniężny to kapitał przedstawiony czy obliczony w formie pieniężnej, albo u niektórych autorów — pieniądze.

3- Cechy kapitału. Najważniejsze cechy wyżej podanego pojęcia k. są: i) Pojęcie k. jest korelatywne w stosunku do pojęcia dochodu, co wynika z zasadniczej funkcji k., jaką jest przynoszenie przezeń dochodu. 2) Rozróżnia się k. społeczny i indywidualny, stosownie do podobnego rozróżniania dochodu. 3) Pojęcie k. jest czysto funkcyjne, t. zn. że o tem, że jakaś wartość jest k., decyduje funkcja, jaką ona spełnia — funkcja przynoszenia dochodu. 4) Zakres wartości, obejmowanych pojęciem k., jest jak najściślej uzależniony od woli jednostki gospodarującej, tylko bowiem ona może skierować jakąś wartość do przynoszenia dochodu 5) Pojęcie k. jest wartościowe. Wynika to logicznie z jego funkcyjności i zależności, tem samem od decyzji jednostki, która tylko zapomocą takiego pojęcia może dać wyraz swej ocenie spełniania przez k. jego funkcyj. Ponadto każde pojęcie naukowe winno być traktowane jako narzędzie robocze. Pojęcie zaś wartościowe k. jest najdogodniejsze i najbardziej celowe w badaniach ekonomicznych. Ta jego forma konieczna jest w zagadnieniach produkcji i dystrybucji. Produkcja bowiem ekonomiczna obejmuje całą drogę, jaką dobro przechodzi od stworzenia go technicznego aż do konsumenta. W czasie tej drogi wartość tego dobra ulega stałej zmianie, która może być uwidoczniona tylko, gdy k. pojmujemy wartościowo. Najbardziej zaś potrzebne jest pojęcie wartościowe k. w teorji konjunk-tury, a więc kapitalizacji i dekapitalizacji. Tak o jednej, jak i drugiej możemy mówić tylko wtenczas, gdy mamy rzeczywiście w pierwszym wypadku przyrost, w drugim zaś ubytek wartości. Te zaś zmiany nie są równoległe ze zmianami w ilości dóbr. Zmiany wielkości wartości nie pozostają bowiem zwykle w stosunku prostym do zmian ilości dóbr, a również mogą następować zmiany wartości bez zmian ilości dóbr. Ponieważ zaś gospodaruje się dla zaspokojenia potrzeb, a o stopniu zaspokojenia ich decyduje człowiek, który decyzję swą wyjawia przez określanie wartości, tylko

0    wartościach może być mowa tak przy zagadnieniu dochodu, jak i kapitału. Najlepsze potwierdzenie tego ujęcia daje samo życie, w którem jednostki gospodarujące tak dochód, jak i k. określają zwykle w pieniądzu, będącym przecież tylko wyrazicielem

1    miernikiem wartości. W teorji zaś nie można stosować pieniężnego ujęcia tych pojęć bez względu na zmiany, jakim pieniądze ulegają pod wpływem czynników specyficznie pieniężnych. 6) K. jest rentowny; k. społeczny wiążemy z rentownością społeczną, k. zaś indywidualny z rentownością prywatną. Rentowność k. wynika z jego wartościowego ujęcia. 7) Obok k. rozróżnia się jeszcze dobra kapitałowe, które stanowią jego realną podstawę.

4. Obliczanie wielkości kapitału. Tak k. jednostkowy, jak i k. społeczny, obejmują wartości, przeznaczone do przynoszenia nowych wartości, stąd też wielkość ich można obliczać. Nie można tego twierdzenia odnieść do dóbr kapitałowych, składających się z dóbr, mierzonych stosownie do rodzaju dobra coraz to innym miernikiem, jak metr, hektar, gram, litr i t. d. Wielkość k. w pieniężno-kredytowej organizacji społeczeństwa jest sumą cen składających się nań dóbr kapitałowych, k. jest bowiem wartością. Stosownie do tego, k. jednostki znajdujemy w stanie biernym bilansu, w którym jednostka zestawia różne elementy, przynoszące jej dochód. O wielkości jego decyduje suma przynoszonych przez nie, albo przewidzianych z nich dochodów. Podobnie ma się rzecz z k. społecznym, którego zakres jest jednak inny. K. na dłuższą metę oblicza się zawsze na podstawie znanego wzoru: K. równa się dochodowi z k., podzielonemu przez stopę procentową i pomnożonemu przez sto. Tylko w krótszych okresach czasu k. odbiegać może od tej wartości ze względu na wartość dóbr kapitałowych w chwili ich przeznaczenia do osiągania dochodu, albo ze względu na spodziewane zmiany dochodowości. Porównywanie wielkości k. w różnych okresach czasu natrafia na poważne trudności ze względu na zmiany, zachodzące w czasie między temi okresami w warunkach gospodarczych, które wpływają na wartościowanie k. Zmiany te mogą być różnego typu, najbardziej jednak doniosłe są w tym wypadku zmiany w ilości ludzi, w ich wartościowaniach i w wartości