Magazyn6
0401

100

KASZUBI — KATASTER GRUNTOWY

kaszubsko-pomonkim”. Kartuzy. — Oulgowski J.s Kaszubi. Kraków 1924. — Lorentz F: Zarys etnografji kaszubskiej Toruń 1934. — Lęgowski J.t Kaszuby i Kociewie. Poznań 1892. — Parczewski: Szczątki kaszubskie prowincji pomorskiej. Poznań 1896. — Pomorze kaszubicie. Zeszyt monogr. czasop. „Ziemia” Warszawa 1912.

Włodzimierz Kowalski.

Kataster gruntowy.

i. Difinicja katastru gruntowego i jego cel. 2. Historyczny rozwój katastru gruntowego. 3. Kataster gruntowy systemu austrjackiego. 4. Kataster systemu pruskiego. 5. Kataster systemu węgierskiego. 6. Rejestry gruntowe.

1.    Definicja katastru gruntowego i jego cel.

Wielkość posiadanego gruntu, a przytem i jego żyzność, stanowią w dużej mierze

0    bogactwie i zamożności człowieka. Słuszną zatem jest rzeczą, uznawaną od najdawniejszych czasów, by część dochodów z ziemi oddawał jej posiadacz na pokrycie wydatków publicznego względnie ogolnego gospodarstwa w formie danin lub podatków. W związku z tern dokonano spisu gruntów. Spisy te nazwano katastrem od łacińskiego słowa capitastrum (spis).

Kataster gruntowy jest to geometryczne przedstawienie, spis i opis gruntów, prowadzony przez władze państwowe. K. g. służy jako podstawa do wymiaru podatku gruntowego i danin publicznych, związanych z posiadaniem ziemi, do założenia, odnowienia lub uzupełnienia ksiąg wieczystych (gruntowych), do zabezpieczenia posiadania, do ułatwienia obrotu nieruchomościami i uzyskania kredytu realnego. K. g. służyć może także innym celom, jak statystycznym, gospodarczym, naukowym.

2.    Historyczny rozwój katastru gruntowego. Początki katastru sięgają bardzo odległych czasów. Studja kultury chaldejskiej i sumaryjskiej pozwalają stwierdzić, że już na 2285 lat przed naszą erą istniały plany, zawierające dane co do obszaru

1    rodzaju gruntu, dochodu i nazwisk jego właścicieli — wszystko wyryte w kamieniu lub glinie. Spisy gruntów posiadali też starożytni Egipcjanie i Rzymianie. W daleko szerszych rozmiarach spotykamy takie spisy w Anglji. Wielka księga gruntowa (Domesday-book) Wilhelma Zdobywcy (1086 r.) przedstawia dość dokładny obraz ówczesnego stanu posiadania w Anglji. To samo można powiedzieć o brandenburskiej księdze krajowej (Landbuch) Karola IV. Pomiar wszystkich gruntów połączony z ich

oszacowaniem odbył się po raz pierwszy w 1705 r. w Wirtembergji. Stworzenie jednak nowożytnego katastru zawdzięczać należy Francji. W dniu 4. VIII. 1789 roku uchwalono we Francji powszechny obowiązek podatkowy. Niepewność stosunków zewnętrznych, chaos rewolucji, zawierucha wojenna sprawiły, iż wykonanie powziętej uchwały doznało zwłoki. W 1801 r. powzięto postanowienie dokonania ogólnej rewizji istniejących ksiąg gruntowych, przy-czem, wykorzystując zeznania posiadaczy, dążono do sporządzenia katastru, obejmującego grunty w calem państwie.

Próba ta jednak nie udała się z powodu mylnych zeznań. Dlatego Bonaparte ustanowił komisję, która miała rozwiązać problem sprawiedliwego rozkładu podatku gruntowego. Komisja ta postanowiła, że należy w tym celu stworzyć kataster oparty na podstawie technicznej. Ze względu na wielkie koszty, związane z pomiarem całego kraju, ograniczono się do pomiaru i oszacowania 1800 gmin, wyznaczonych drogą losowania, przyczem znów dla oszczędności mierzono tylko zasięgi użytków, nie biorąc pod uwagę granic posiadania. Obszar posiadanego gruntu w obrębie zasięgu poszczególnych użytków obowiązany był posiadacz sam zgłosić. Na podstawie porównania dawnej i nowej sumy podatkowej tych pomierzonych gmin spodziewano się znaleźć klucz do odpowiedniego rozdziału podatku gruntowego. Lecz już w czasie pracy przekonano się, że ta droga do celu nie doprowadzi i że trzeba rozciągnąć pomiary na każdą parcelę. W 1808 r. wypracowany przez specjalną komisję plan powszechnego pomiaru szczegółowego otrzymał sankcję Napoleona.

Przepisy o wykonaniu pomiarów i oszacowaniu gruntów, objęte zostały dziełem: „Recueil methodique des lois, decrets, regle-ments, instructions et decisions sur le cada stre de la France". Pomiaru parcel dokonano gminami. Po sporządzeniu map i oszacowaniu gruntów pod względem dochodowości stworzono realną podstawę do wymiaru podatku gruntowego, czyli t. zw. operat katastralny. Za przykładem Fiancji poszły inne państwa europejskie, zaprowa dzając u siebie k. g.

Polska odziedziczyła po zaborach kataster systemu austrjackiego na obszarach województw krakowskiego, lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego oraz