K �jna DIALEKTY POLSKIE7891

100

kaszubskich, ■wielkopolskich oraz częściowo przynajmniej śląskich i to przyczyniło się do utrzymania dźwięczności wargowej w typie tvói, svói, kvat.

Xa terenach natomiast małopolsko-naazowieekich dość wcześnie do-konała się zmiana artykulacji w w polegająca na tym, że zamiast dwu-wargowej formuje się szczelina między górnymi zębami i dolną wargą. Wytworzone w tej szczelinie bardziej wyrazisto i donośne tarcie powietrza oddala głoski v v artykulaeyjnie od półsamogłoskowego u i całkowicie utożsamia je ze spółgłoskami szczelinowymi, które jak inne spółgłoski właściwe mogą ulegać ubezdźwięcznieniu w wygłosie i przed bezdźwięcznymi. Dopiero ten fakt stwarza możliwości nbezdźwięczniania v v, które jednak początkowo miało jedynie fonetyczny charakter. Powstałe bowiem dzięki wyrazistemu uszezelmówieniu fonemy [v] [y] nie miały bezdźwięcznych odpowiedników, skoro do ich bezdźwięcznej realizacji mogło dojść tylko w pozycjach zależnych (przed bezdźwięcznymi i w wygłosie). Fono-logieznie przeto były ono obojętne w zakresie dźwięczności. Ta obojętność fonemów [v] [v] na opozycję dźwięczności/bezdźwięczności sprawiała, że mogły ono być realizowane przy pomocy bezdźwięcznych szczelinowych wargowo-zębowych wariantów zarówno przed jak i po bezdźwięcznych: ftorek, /stawać — tfói, sfói.

Wschodniopolskie ustalenie się wargowo-zębowych v v na miejscu w w można odnieść do XIł w^r. (Tasz II 218), skoro w następnym stuleciu występują na terenach Małopolski i Mazowsza (w zasięgu 3B) zapisy nazw z /, powstałym na skutek zredukowania grupy dwu szczelinowych yj

yv yy:) w nazwach typu Bogufał. Falibog, Falimir, Falisław, Falęta, a nieco później w wyrazach pospolitych fala, fast, fytać, fila, fal (Tasz II 217), upowszechnionych następnie tak bardzo, że używa ich w swej ustalającej normy języka ogólnopolskiego Ortografii Jakub syn Parkosza w połowie XV wieku. Powszechnie znane ślady tej wymiany dochoAvały się do dziś w nazwach miejscowych z f ^ — XV — X^iCi które skupiają się

przede wszystkim na terytoriach formowania się i późniejszego rozprzestrzeniania się dialektów mazowieckiego i małopolskiego, por. np. Fań-mieeh krakowski, Fajsławice krasny staw., Falibog i miński, nowodworski, płoński, Falencice białobrzeski, Falencin płocki, Falencinek grójecki, Fale-nica warszawski, otwocki, Falenty piaseczyński, Falentyn rycki, Falęcin piski, grójecki, pruszkowski, grodziski, lubuski, Falęcinek piski, Falęcka Parcela białobrzeski. Faliszowice sand., brzeski (krak.), Faliszów konecki, Faliszówka, krośn.. Falki buski, bielski pódl., Fałkowa*nowosądecki, tarnowski, Falkowice myśleń., Fahiiów miechowski, Falków tomasz. lub., Falek piotrk., Fałków konee.

Poza obszarami mazowiecko-małopolskimi spotykamy dziś wzdłuż kujawsko-chełmińsko-krajniackiego szlaku szerzenie się wpływów niazo-