K �jna DIALEKTY POLSKIE78968

166

z charakterystycznym dla Pomorza, brakiem metatezy (zol), s. 67), mogła zawędrować do Wielkopolski razem z jego nosicielem i podobne przypuszczenia można odnieść do nazwisk Koteria, Twer do, Zmerzlik, których postać fonetyczna mogła się ustalić na Mazowszu i przywędrować mi tereny wielkopolskie. Zastąpienie ar przez er mogło też być wynikiem mazowieckiego pochodzenia pisarza. Dopóki te wątpliwości nie zostaną usunięte, trudno z całą pewnością twierdzić, że w gwarach wielkopolskich w tym samym stopniu, co na Mazowszu dokonał się w przeszłości proces fonetycznej wymiany ar- na -er-. Za dowód, że dawniej proces wymiany •ar- w -er- obejmował też gwary wielkopolskie, nie może służyć wystę-powanie tu postaci fonetycznej taterka 'Tagopyrum tataricum’, ani tym bardziej laterńa, laterka 'latarka* (Tasz II 225). Na zmianę bowiem postaci fonetycznej tych wyrazów mogły wpłynąć niemieckie ich odpowiedniki Tatt erkom i Lateme.

§19. Zastąpienie d (, *e'T) przez 'e w typie zametać

Północno-wschodnia przednia artykulacja a na miejscu a stała- się też przyczyną szerszego niż w innych gwarach zastępowania na Mazowsza '& (•. HT) przez pozostający w oboczności nie przegłoszony kontynuant *(, czyli 'e. Podobnie jak formy nie przegłoszone typu *urherli, ^potperli wzmocniły, przyspieszyły i utrwaliły proces całkowitego przejścia dr w er: umdrld « merla (zol), s. 165), tak samo w typach poóddae, z&mdtdć, ofdrd, zdćdsi, mdliii na miejscu 'a ustaliło się 'e przez wyrównanie do form z nie przegłoszonym 'e: poiefeć, zdrheść, v ofere, zdćeśić, zmeloni.

To związane z przednią artykulacją d, miękkością poprzedniej spółgłoski i analogią do form nie przegłoszonych wyrównanie oboczności 'dl: 'e (±= *£) w kierunku upowszechnienia 'e dokonało się przede wszystkim i najkonsekwentniej na Mazowszu, o czyni świadczy zarówno częste stosunkowo i częstsze niż na terenie innych dzielnic występowanie w zabytkach mazowieckich form typu siew, wiewie ać (Tasz II 116), zatciesa. bichi, niedowiarek, strzela, wiedomy, modro, umietać (Barg 128), jak też utrzymywanie się do dziś w gwarach po Wisłę do Sanu, a na lewym jej brzegu po linię Płock — Lowiez (częściowo Piotrków) — Puławy form, w których 'o zastąpiono w wyniku wyrównań analogicznych przez 'e: zametać, poredać, spoóedać, óedro, zaóesy, óetrak por. 31A, 31B, 31C. Usuwanie oboczności '& : 'e juzoz upowszechnienie form z 'e spotyka się także w zabytkach piśmiennictwa z innych dzielnic (Siat II 88), zwłaszcza Małopolski (Barg 122), ule występuje ono tam, szczególnie w Wielko-polsee, bez porównania rzadziej i w dużej mierze pozostaje w związku z wpływami czeskimi (ofiara, ofiarować, spowiadać) lub petryfikuje się w takich wyrazach, jak powiedać : powiedzieć, dzieląc : dzieło (Barg 127).