Magazyn62301

319

KONCESJE — KONCESJE CUDZOZIEMSKIE W CHINACH

elektryczną oraz czy nie będą naruszone prawa osób trzecich.

Literatura : Lemkin: Akcyza. „Enc. Nauk. Pol”. Tom I. Warszawa 1936. — Osłrotcmki Wi.s Koncesje skarbowe. „Przegląd

skarbowy”. 1938. — Woinfeld I.: Skarbowość Polska. Daniny.

Wyd. 6-te. Warszawa 1937.

Eugenjusz Bilski.

Koncesje cudzoziemskie w Chinach.

W początkach XIX w. państwa Dalekiego Wschodu uważały samowystarczalność i odgrodzenie się od wpływów europejskich za najlepszą dla siebie politykę, toteż zakaz osiedlania się cudzoziemców na ich ziemiach był rzeczą normalną i w ich mniemaniu zupełnie usprawiedliwioną. Wszelkie wyjątki od tej zasady opierają się na umowach międzynarodowych, wymuszonych zresztą niekiedy przez europejczyków z bronią w ręku jak np. Traktat w Nankinie z 29. VIII. 1842 r. — Na mocy tych umów rząd chiński pozwala obywatelom państw umawiających się osiedlać się w niektórych portach i miastach, zwanych ogólnie portami traktatowe-mi (treaty ports), których liczba dochodzi obecnie do stu. — W tych miejscowościach wolno jest cudzoziemcom osiedlać się i rządzić się autonomicznie. Taka dzielnica, zamieszkana wyłącznie przez cudzoziemców, nosi nazwę k o n c e s j i albo po angielsku Settlement. — Jest pewna różnica pomiędzy koncesją a Settlement; w koncesji grunta są koncedowane bezpośrednio danemu państwu, w Settlement zaś cudzoziemcy wydzierżawiają grunta od rządu chińskiego lub od poszczególnych Chińczyków. Koncesje bywają trojakiego rodzaju:

a)    Koncesje cudzoziemskie, należące do jednego lub kilku mocarstw; dzielą się one na narodowe i międzynarodowe, albo kolektywne.

b)    Koncesje chińskie albo handlowe (po chińsku czang-pu), dobrowolnie udzielone przez Chińczyków i administrowane przez władze chińskie.

c)    Koncesje mieszane, chińsko-cudzo-ziemskie.

Oprócz koncesyj w ścisłem znaczeniu tego wyrazu, istniały jeszcze: koncesja wzdłuż kolei mandżurskiej i wschodnio-chińskiej, oraz eksterytorjalna strefa kopalń, przyznane Rosji przez Chiny; przeszły one na rzecz Japonji na mocy traktatu portsmuckiego.

Początkowo każda narodowość organizowała swą koncesję oddzielnie od innych, jako koncesję narodową. Dotąd jeszcze w większości portów traktatowych znajdujemy dzielnicę francuską, obok angielskiej, portugalskiej, amerykańskiej i t. d. W niektórych jednak miastach nastąpiło zlanie się tych koncesyj narodowych w jedną wspólną międzynarodową. Typowym przykładem takiej koncesji wspólnej jest dzielnica międzynarodowa (International settlement) w Szanghaju i dzielnica poselstw (legations ąuarter) w Pekinie. Pierwsza powstała w 1860 r. przez zlanie się z sobą wszystkich koncesyj cudzoziemskich z wyjątkiem francuskiej. Pozostaje ona pod zarządem komisji międzynarodowej, której uprawnienia wykraczają znacznie po za zakres zwykłej administracji. Sytuację tę ilustruje okoliczność, że konsula polskiego w Szanghaju w latach od 1919 od 1921 dopuścił do sprawowania funkcyj urzędowych nie rząd chiński, lecz prezes tej komisji. — Co się tyczy dzielnicy poselstw w Pekinie, to jej ekstery-torjalność jest zupełna; o ile bowiem w innych koncesjach wolno mieszkać Chińczykom, to ta dzielnica jest dla nich zupełnie niedostępna. Poza tern, po powstaniu Bokserów w 1900 r., państwa europejskie uzyskały od rządu chińskiego prawo fortyfikowa-nia jej i utrzymywania tam garnizonu stałego.

Posiadanie koncesji przez cudzoziemców było konieczne ze względu na brak jakichkolwiek urządzeń sanitarnych w miastach chińskich, z powodu niebezpieczeństwa pożaru, a także wobec ciągłego niebezpieczeństwa napadu ze strony sfanatyzowanego motłochu chińskiego.

Pod względem prawnym koncesje, tak samo jak i terytorja dzierżawne, są częściami integralnemi państwa chińskiego, które rozciąga na nie swoją suwerenność. Pod każdym jednak innym względem k. są auto-nomicznemi korporacjami terytorjalnemi, całkowicie od władz chińskich niezależnemi. Są one eksterytorjalne pod względem administracyjnym, sądowym i prawodawczym. Cały zarząd, wszelkie sprawy budowlane, podatkowe, asenizacyjne, drogowe, policyjne i t. p. należą do organu samorządowego, pozostającego pod przewodnictwem konsula państwa, do którego dana koncesja należy. Do ostatnich czasów każda koncesja posiadała nawet swoją własną organizację pocztową, ze specjalnemi biurami pocztowemi, znaczkami 1 t. d. — Biura pocztowe niemieckie zostały zlikwidowane przez rząd chiński w 1917 r. po przyłączeniu się Chin