Magazyn65101

347

KONKORDAT

Wszelkie zmiany w hierarchji i rozgraniczeniu prowincyj i djecezyj mogą być dokonywane jedynie w porozumieniu z Rządem polskim.

Artykuł X zastrzega porozumienie z Rządem przy tworzeniu i przemianie beneficjów kościelnych, kongregacyj i zakonów,

0    ileby te zarządzenia miały pociągać za sobą wydatki ze skarbu Państwa. Powyższe zastrzeżenie ma na celu zabezpieczenie materjalne odnośnych beneficjatów, oraz u-stalenie wydatków na te cele w preliminarzu budżetowym ze względu na zobowiązania Państwa do świadczeń pieniężnych, przewidzianych w art. XXIII p. 3 i w załączniku A.

Jako domy zakonów należy uważać poszczególne klasztory, a jako ich zakłady — założone i utrzymywane przez te zakony szpitale, ochronki i t. p.

Artykuł ten przewiduje zezwolenie Rządu na powoływanie cudzoziemców na stanowiska przełożonych prowincyj zakonnych.

W sprawie wyboru i mianowania kandydatów na stanowiska arcybiskupów i biskupów djecezjalnych, koadjutorów biskupich z prawem następstwa, oraz biskupa po-lowego, artykuł XI przy zachowaniu t. zw. droit de regard, jako wyrazu kompromisu, oznacza ograniczenie swobodnej administracji spraw Kościoła na rzecz władzy państwowej, polegającej na tern, że Stolica Apostolska przyznaje Prezydentowi R. P. prawo wpływu na nominację kandydata, zwracając się przed mianowaniem z zapytaniem, czy przeciw osobie kandydata nie przemawiają względy natury politycznej. Prawo to zapewnia Rządowi polskiemu możność niedopuszczenia na wymienione powyżej stanowiska kościelne osoby, której lojalność wobec Państwa nasuwałaby wątpliwości.

Artykuł XII zawiera rotę przysięgi wierności, składanej przez ordynarjuszów, wymienionych w artykule XI, jako gwarancja lojalności wobec R. P. i lojalnego poszanowania Rządu polskiego ze strony biskupów

1    podwładnego im duchowieństwa. Dalszem rozwinięciem tej gwarancji są postanowienia art. XX.

Artykuł XIII postanawia obowiązkowość nauki religji we wszystkich szkołach powszechnych, z wyjątkiem szkół wyższych, zgodnie z przepisem art. 120 konstytucji z r. 1921, utrzymanym w mocy w konstytucji z r. 1935, wedle którego w każdym zakładzie naukowym, którego program obejmuje kształcenie młodzieży poniżej lat 18, utrzymywanym w całości lub części przez państwo lub ciała samorządowe, nauka religji jest dla wszystkich uczniów obowiązkowa. Przyjmując zatem zasadę, konkordat określa odmiennie od konstytucji kategorje szkół, w których nauka religji jest obowiązkowa.

Przepisy dalszej części tego artykułu dotyczą sposobu wykonywania przez władze kościelne prawa kierownictwa i nadzoru nauki religji w szkołach. Nauka ta będzie udzielana przez nauczycieli, mianowanych przez władze szkolne, które wybierać ich będą wyłącznie z pośród osób, upoważnionych przez ordynarjuszów do nauczania religji. Władze szkolne mają zatem wyłączne prawo mianowania nauczycieli religji, tak duchownych, jak świeckich. Prawo to jest ograniczone jednak do tych osób, które posiadają upoważnienie ordynarjusza do nauczania religji (missio canonica), władze zaś kościelne mają prawo udzielania i odbierania tego upoważnienia oraz prawo nadzoru nauki religji co do jej treści i co do moralności nauczycieli, przyczem władza państwowa jest obowiązana do usunięcia od nauczania religji nauczyciela, który upoważnienie to utracił. Powyższe zasady co do mianowania i odwoływania nauczycieli religji znajdują zastosowanie również do profesorów, docentów i asystentów na wydziałach teologji katolickiej uniwersytetów państwowych.

Nauczycieli seminarjów duchownych, w których Kościół kształci i wychowuje kandydatów do stanu duchownego, a które mają czysto kościelny charakter, mianuje Kościół bez ograniczenia, gdyż Państwu nie zastrzeżono żadnego wpływu na te nominacje. Do nauczania religji we wszystkich szkołach publicznych, z wyjątkiem szkół wyższych, będą wystarczały dyplomy naukowe, wystawiane przez seminarja duchowne.

Do tego artykułu wydał Minister W. R. i O. P. rozporządzenie z dn. 9. XII. 1926 r. (Dz. U. R. P. Nr. 1, poz. 9 z 1929 r.) o nauce szkolnej religji katolickiej, wedle którego obowiązkowe praktyki religijne młodzieży szkolnej, pod kierunkiem ks. prefektów i członków grona nauczycielskiego, należą do całości nauczania i wychowania religijnego — w szeregu zaś zarządzeń nor-

23*