Magazyn62601

312

PŁACE

im bardziej warunki te są stałe, tem rzadziej mogą być dokonywane dochodzenia i b) od częstotliwości statystyk produkcji zatrudnienia, względnie spisów przedsiębiorstw, przy okazji których mogą być zbierane również dane z zakresu płac. Okresowość badań, rozumianą jako częstotliwość, należy odróżniać od terminów przeprowadzania badań i od jednostek czasu, za jakie zbiera się dane. Jeżeli idzie o termin — wskazane jest, aby dochodzenie było przeprowadzone w najbardziej typowym sezonie pracy. Co zaś do jednostki czasu, to może nią być cały ów sezon, środkowa jego część (np. środkowy miesiąc kwartału), ostatnie dwa tygodnie i t. p. Długość tej jednostki czasu uzależnia się: a) od długości stosowanych zwyczajowo okresów wypłat, jeżeli oczywiście nie są one zbyt krótkie na to, aby można się było uchronić od różnych przypadkowych okoliczności, np. wyjątkowo dużej ilości godzin nadliczbowych w jednym tygodniu; b) od charakteru przemysłu, w przemysłach bowiem

0    bardziej stałych warunkach pracy wystarczyć mogą dane z jednego tygodnia lub nawet dnia, gdy w sezonowych trzebaby znać zarobki z różnych sezonów; c) od celu badań, dla którego w jednym wypadku mogą być potrzebne dane za godzinę, a w innym — za cały okres roczny, np. gdy idzie o badanie poziomu życia pracowników.

6. Zakres informacyj. Niezależnie od różnic w okresowości badań i ich zasięgu, statystyki płac różnią się także zakresem informacyj, odnoszących się do struktury płac

1    do czynników wpływających na kształtowanie się ich poziomu. Wyrazem tego zakresu są: a) rodzaje uwzględnianych wynagrodzeń i sposoby ich ujmowania, b) mniej lub więcej wyczerpująca specyfikacja składników ujmowanego wynagrodzenia, uzależniona w znacznej mierze od stosowanych systemów płac, c) liczba cech wyodrębnianych przy klasyfikowaniu masy objętej badaniem (gałęzie pracy, rodzaje czynności, płeć, grupy wieku i t. p.).

Wynagrodzenia mogą być ujmowane, jak już wspomniano, pod postacią: a) stawek płac, b) zarobków, c) sum wypłat. Równoczesne prowadzenie statystyki stawek płac i zarobków umożliwia wzajemne konfrontowanie wyników i ewentualnie ustalanie wpływu, jaki na zarobek rzeczywisty pra

cownika wywiera czas pracy, wydajność i wynagrodzenia dodatkowe. W związku z istnieniem różnych systemów płac dane podawane są: a) za jednostkę czasu (forma przeważająca), b) za jednostkę produkcji (płaca od sztuki, na akord) lub c) w postaci porównań zarobku przy płacy dniówkowej i akordowej. Jednostką czasu może być godzina, dzień, tydzień (normalny i rzeczywisty) lub inny zwyczajowy okres, albo też równocześnie godzina i tydzień, dniówka i tydzień i t. p. Wynagrodzenia jednostkowe mogą być ujmowane w postaci:

a)    przeciętnych, obliczanych najczęściej jako średnie arytmetyczne, ważone liczbami robotników lub przepracowanych jednostek czasu, danemi spisu zawodowego i t. p.;

b)    szeregów rozdzielczych, ujmujących podział pracowników według wysokości płac (zagadnienie dyspersji płac). Niekiedy zamiast lub oprócz przeciętnych dla pewnej całości objętej badaniem, prowadzi się statystykę zmian stawek płac, która, podając przeciętne stawki przed zmianą i po zmianie, uwzględnia w obliczeniach te tylko zakłady i tych tylko robotników, których stawki zmieniły się. Eliminuje się tu przy-tem podwyżki i obniżki zachodzące wskutek zmiany charakteru i warunków pracy, jak np.: a) zmiany indywidualne stawek wskutek awansu lub przeniesienia do innej roboty; b) zmiany wynikłe z dostosowania stawek do nowych warunków pracy, zmienionych na skutek wprowadzenia wydajniejszych maszyn; c) zmiany wynikłe z odmiennego ustosunkowania się liczebnego ka-tegoryj pracowników lepiej i gorzej płatnych; d) zmiany czysto sezonowe stawek, zachodzące regularnie w pewnych okresach roku w niektórych przemysłach i przewidziane w taryfie płac. W ten sposób statystyka zmian stawek płac ułatwia zorjen-towanie się w jakiej mierze na kształtowanie się ogólnego poziomu płac oddziałują zmiany stawek jako ceny pracy, a w jakiej — czynniki innej natury. Kształtowanie się poziomu płac wyraża się a) w jednostkach pieniężnych i b) w postaci wskaźników, nominalnych i realnych. Wskaźniki są stosowane: a) do określania stopnia zmian, jakie zaszły w ciągu pewnej liczby lat w stosunku do okresu podstawowego; b) do ustalania stosunków między płacami różnych grup pracowników na jedną datę.