Magazyn64501

441

KREDYT

ną, wówczas mamy do czynienia z k. górniczym i rolniczym. Przerabianie surowców z pomocą k. daje powód do zaistnienia k. przemysłowego. Ważną rolę odgrywa k. handlowy i komunikacyjny. Oczywiście w obrębie każdej z tych kategorji możemy rozróżniać k. zakładowy i obrotowy.

K. konsumcyjny może być zjawiskiem w pewnej mierze koniecznem i pożytecznem. Wytwórczy może być zbędnem i szkodli-wem. Przeważnie odwrotny stan rzeczy odpowiada rzeczywistości. Jeżeli pożyczam na dobrze obmyślane i umiejętnie urzeczywistniane cele wytwórcze, powiększam moje dochody w stopniu, przekraczającym oprocentowanie i umorzenie pożyczek. Zadaniem k. wytwórczego jest otwarcie nowych, względnie powiększenie istniejących źródeł dochodu. Natomiast k. spożywczy jest obciążeniem dochodu. W normalnym toku wypadków trudniej go oprocentować i umorzyć. Wielu przedsiębiorców szuka w k. możności korzystnego powiększenia przedsiębiorstw. Ludzie, którzy nie są przedsiębiorcami, są stosunkowo mało zadłużeni. Nie stać ich na większe długi. Byłoby dziwnem, gdyby było inaczej.

W starożytności i w średnich wiekach rozpowszechnione było mniemanie o niego-dziwości jakiegokolwiek procentu. Procent każdej wysokości nazywano lichwą. Objaw ten jest z pewnością w znacznej mierze w związku z przeważnie spożywczym charakterem ówczesnego k. Niedorozwój życia wytwórczego hamował udzielanie k. na jego cele. K. konsumcyjny był drogi. Ryzyko wierzyciela jest niższe, gdy pożycza na cele wytwórcze. Musi żądać wyższego procentu, udzielając pożyczek gwoli pokrycia braku w dochodach ze względu na większe prawdopodobieństwo utraty kapitału. Szuka zabezpieczenia w wysokim procencie, niszczącym dobrobyt wielu dłużników. W tym stanie rzeczy ujemne strony k. silniej wystąpiły na jaw, niż dodatnie. Moraliści rzucali gromy potępienia na pobieranie procentu. Z biegiem czasu zrozumiano uprawnienie i pożyteczność dobrze zorganizowanego kredytu.

5. Dzieje kredytu. Wynalazek wybijania monet przypada na VII w. przed Chr. Mieszkańcy miast greckich, rozsiadłych na wybrzeżach Małej Azji, oraz na pobliskich wyspach między Europą a Małą Azją poczęli wówczas uskuteczniać monetami wypłaty pieniężne, dokonywane dawniej bryłami kruszcu. Posługiwanie się monetami przyczyniło się walnie do rozkwitu gospodarki pieniężnej, połączonego z równocze-snem ograniczeniem zasięgu produkcji na własne potrzeby i wymiany bezpośredniej towaru za towar. Gospodarka starożytnych Greków, a nieco później mieszkańców całego cesarstwa rzymskiego stała się gospodarką wybitnie pieniężną, ale nie przeszła w okres rozwoju ekonomicznego, opartego w wysokim stopniu na uskutecznianiu wypłat kredytowych. Stosunkowo wąski zasięg operacyj kredytowych w starożytności pochodził stąd, że mała rentowność gospodarki utrudniała gromadzenie kapitałów. Zasoby kapitału, które ich posiadacze gotowi byli wypożyczać, były szczupłe, ponieważ powolny postęp techniczny nie sprzyjał powstaniu ani wielkiego przemysłu ani rentownych udogodnień komunikacyjnych. Gromadzenie majątku w formie papierów wartościowych było wielce ograniczone w starożytności, a także w średnich wiekach. Upadek państwa zachodnio-rzymskie-go wywołał niemal całkowity zanik gospodarki pieniężnej na jego obszarach. Dopiero Karol Wielki podjął na nowo wybijanie monet srebrnych na większą skalę. Ówczesne społeczeństwa europejskie gospodarowały bez wybijania monet złotych jeszcze przez przeciąg następnych czterech wieków. Monety złote i weksel poczynają upowszechniać się w XIII stuleciu po Chr. w miastach północno-włoskich. Z biegiem czasu powstają banki, które uskuteczniają wypłaty pieniężne swych klientów między sobą, przez przenoszenie książkowe należytości z jednego konta na drugie (obrót żyrowy).

Ludność globu ziemskiego wzrosła w ostatnich trzystu latach mniejwięcej z 600 na 2 000 miljonów ludzi. Okres niebywale szybkiego i znacznego przyrostu ludności rozpoczyna się w XVII wieku. Nie jest przypadkowym zbiegiem okoliczności, że początki rozkwitu wielkiego przemysłu w formie manufaktury i koncentracji handlowej (przemysł nakładowy, Verlagsindu-strie) oraz przejście od gospodarki pieniężnej do wybitnie pieniężno-kredytowej, pojawiającej się w tych rozmiarach po raz pierwszy w dziejach, przypadają również na w. XVII. Anglja stała się wówczas ośrodkiem, jednoczącym postęp techniczny i coraz to doskonalsze posługiwanie się k.

29

Encyklopedja nauk politycznych.