Magazyn64601

442

KREDYT

Wypłacanie banknotami upowszechnia się w Anglji w XVII w. Bank emisyjny Anglji (Bank of England) otwiera swe podwoje w r. 1694. Obrót clearingowy, stanowiący udoskonalenie obrotu żyrowego, wchodzi w użycie w Anglji z końcem XVIII w. An-glja staje się bankierem świata.

Międzynarodowy obrót towarowy byl zjawiskiem od dość dawna znanym. Głównym składnikiem bilansu płatniczego danego społeczeństwa w stosunku do innych był dawniej bilans handlowy, ponieważ wypożyczanie kapitałów pieniężnych, naogół mało znaczące, było wypadkiem szczególnie rzadkim w obrotach międzynarodowych.

Udoskonalenie i rozpowszechnienie obrotów kredytowych w ostatnich trzystu latach doprowadziło pod tym względem do radykalnej zmiany. Bilanse handlowe przestają być czynnikiem niemal wyłącznie miarodajnym dla kształtowania się bilansów płatniczych. Pojawia się podział na kraje wie-rzycielskie o bilansie handlowym wybitnie ujemnym przez dziesiątki lat, a zarazem o bilansie płatniczym równocześnie zdecydowanie czynnym (Anglja) w przeciwstawieniu do krajów dłużniczych o odwrotnym układzie stosunków.

Rozwój k., a zwłaszcza międzynarodowych obrotów kredytowych, umożliwił ustalenie złotych parytetów dewizowych na dłuższą metę. Banki emisyjne utrzymywały kursy walut i dewiz na stałym poziomie, odpowiadającym parytetom, obliczonym na zasadzie zawartości złota w monetach złotych, przez wysyłkę złota, wyrównującą deficyty bilansu płatniczego w danej chwili. Banki emisyjne posiadały mało złota w stosunku do wartości obrotów międzynarodowych. Jeżeli mimo tego mogły podołać obowiązkowi dbania o stałość waluty wysyłkami złota, to tylko dlatego, że deficyty bilansów płatniczych były uprzednio wyrównywane operacjami kredytowani, dzięki czemu następowała redukcja ad minimum różnic, które trzeba było wyrównywać wysyłkami złota. Po wojnie stałość kursu walut i dewiz zmalała w wysokim stopniu dlatego, że sprawność organizacji kredytowej doznała zachwiania pod naciskiem anti-ekonomicznego kształtowania się toku wypadków politycznych. Okazało się rzeczą niemożliwą wyrównywanie różnic w kształtowaniu się bilansów płatniczych zamiera-jącemi międzynarodowemi operacjami kredytowani; złota na ten cel nie starczyło, nie pozostawało zatem nic innego jeno uciec się do dewaluacji w chwili często powtarzającej się bierności bilansu płatniczego.

K. był przywilejem bogaczy wtedy, gdy tylko szczupłe grono ludzi bogatych mogło pożyczek udzielać i uzyskiwać pożyczki. Demokratyzacja k. jest wielce znaczącym współczynnikiem gospodarki nowoczesnej, operującej kredytem ludowym. Drobne oszczędności szarego człowieka, ogniskując się w kasach oszczędności oraz w innych instytucjach kredytowych, których klientelę stanowią szerokie warstwy społeczeństwa, stały się potęgą ekonomiczną, oddającą usługi kredytowe także państwu. Zaciąganie pożyczek przez państwa nowoczesne jest wielce ułatwione możnością zbycia obligacji państwowych pocztowym kasom oszczędności i instytucjom pokrewnym, przyjmującym wkładki od ludzi w znakomitej swej większości, nie zdających sobie sprawy z tego komu instytucja, której zawierzyli, wypożycza ich pieniądze.

Państwowa gospodarka skarbowa kształtowała się wyjątkowo pomyślnie w w. XIX w znacznej mierze dzięki wysubtelnieniu i udoskonaleniu organizacji kredytowej. Przeciążenie podatkowe, stanowiące niemal stałe zjawisko w dziejach było wówczas wyjątkiem, ponieważ państwa pokrywały znaczną część swych wydatków pożyczkami. K. stał się kamieniem węgielnym nietylko stałości przedwojennej złotej waluty, ale także kamieniem węgielnym poprawy gospodarki skarbowej.

Dawniej człowiekiem majętnym był ten, który posiadał nieruchomości, złoto, klejnoty, gotówkę pieniężną. Przejście do gospodarki pieniężno-kredytowej w w. XVII wywarło ten skutek, że wierzytelności, udokumentowane papierami wartościowemi, stały się w daleko wyższym stopniu niż przedtem składnikiem majątku osób poszczególnych.

Ogromne w porównaniu z przeszłością bogactwo społeczeństw nowoczesnych po^-chodzi z dwóch źródeł. Udoskonalenie organizacji kredytowej i postęp techniczny złożyły się na ten rezultat.

Dzieje kredytu dowodzą przekonywująco, że zgodnie z teoretyczną dedukcją, k. trafnie obmyślany i zużyty może stać się

f

A