Magazyn67701

573

LOKARNENhKIE UKŁADY

drogą umów zbiorowych, co znalazło wyraz w protokóle genewskim z 1924 roku. Ponieważ jednak protokół nie doszedł do skutku, powrócono do myśli paktów pomiędzy kilku tylko państwami. W 1925 roku w związku z dojściem do władzy w Anglji konserwatystów i objęciem teki spraw zagranicznych przez Austena Chamberlaina, zdecydowanego zwolennika porozumienia z Francją, zarysowały się możliwości zbliżenia pomiędzy dwoma dawnymi sojusznikami. Było bowiem prawdopodobne, że Anglja, walcząca z poważnemi trudnościami na wschodzie, zechce sobie zapewnić pomoc Francji przez poparcie jej nad Renem. W tych warunkach niemiecki minister spraw zagranicznych Stresemann, pragnąc zapobiec odnowieniu sojuszu anglo-francuskiego, wystąpił 9 lutego 1925 r. wobec mocarstw zachodnich z inicjatywą zawarcia układu o nieagresji i dodatkowego zagwarantowania Francji jej granic wschodnich; jednocześnie wyrażał gotowość podpisania traktatu arbitrażowego z Polską, dającego możność usuwania drogą rokowań wszelkich sporów. Na tej podstawie rozpoczęły się między Paryżem, Londynem i Berlinem układy, które doprowadziły do zwołania na dzień 5 października 1925 roku konferencji w Locarno w kantonie Ticino w Szwajcarji. Przedkonferencyjne rokowania wstępne, jak stwierdza gen. Sikorski, piastujący wówczas w rządzie polskim tekę spraw wojskowych, „pozostały pod wielu względami tajemnicą dla ówczesnego polskiego ministra spraw zagranicznych". To też minister Aleksander Skrzyński, przybywszy do Locarno, stanął wobec faktów dokonanych i nie zdołał przeszkodzić szkodliwemu dla Polski rozróżnieniu stanowiska Niemiec wobec ich sąsiadów wschodnich i zachodnich.

Po kilkunastodniowych obradach parafowany został 16 października 1925 r. szereg układów tworzących jedną całość, a znanych jako układy lokarneńskie. Były to: Acte finał de la Conference de Locarno oraz aneksy: traktat pomiędzy Niemcami, Belgją, Francją, W. Brytanją i Włochami, zwany paktem reńskim, gwarantujący ustalone traktatem wersalskim granice belgijsko-nie-miecką oraz francusko-niemiecką; konwencje arbitrażowe belgijsko-niemiecka i fran-cusko-niemiecka, traktaty arbitrażowe polsko-niemiecki i czesko-niemiecki; wreszcie jednobrzmiące układy francusko-polski i francusko-czeski o wzajemnej pomocy przeciw Niemcom w ramach paktu Ligi Narodów. Nadto zredagowany został tekst listu zbiorowego przedstawicieli Belgji, Francji, W. Brytanji, Włoch, Polski i Czechosłowacji do delegatów niemieckich wyjaśniający, w związku z postanowionem jednocześnie przystąpieniem Niemiec do Ligi Narodów, że art. XVI paktu Ligi, mówiący o wzajemnej pomocy, obowiązuje członka jedynie „w sposób dający się pogodzić z jego sytuacją wojskową i odpowiedni do jego pozycji geograficznej". List ten miał ułatwić wejście do Ligi Niemcom, które obawiały się, że w razie ataku rosyjskiego na Polskę będą obowiązane na zasadzie art. XVI do udzielenia Polsce pomocy bądź też do przepuszczenia obcych wojsk przez swe terytorjum.

Układy te zostały następnie ratyfikowane w parlamentach siedmiu państw i podpisane w Londynie 1 grudnia 1925 r., weszły zaś w życie 14 września 1926 r., w dniu zarejestrowania ich w sekretarjacie Ligi Narodów.

7 marca 1936 r. rząd niemiecki wypowiedział pakt reński, motywując decyzję swoją tern, że zawarty w 1935 r. pakt francusko-sowiecki stworzył nową sytuację i zburzył lokarneński system polityczny.

Układy lokarneńskie położyły kres istniejącemu od lat siedmiu podziałowi państw europejskich na zwycięzców i zwyciężonych, stawiając wszystkich kontrahentów na równej stopie; wprowadziły natomiast zasadniczą różnicę pomiędzy wschodniemi a za-chodniemi granicami Niemiec. Wyznaczone bowiem przez traktat wersalski granice między Niemcami a Belgją i Francją zostały w układach lokarneńskich potwierdzone i zagwarantowane przez W. Brytanję i Włochy; granice natomiast niemiecko-polska i nie-miecko-czeska, określone przez ten sam traktat wersalski nie zostały ani potwierdzone ani też przez nikogo zagwarantowane. Niemcy uzyskały ponadto możność przystosowania swych zobowiązań członka Ligi Narodów do potrzeb swego sojuszu z Rosją.

Literatura: BouffaU Układy w Locarno a bezpieczeństwo Polski. Warszawa 1926. — Dictionnaire Diplomatigue. Paris 1934— —1938. — Kutrzeba Tadeusz: Wpływ układów w Locarno na warunki obrony Polski. „Przegląd Współczesny**. 1926. — Makowski Jul jam Traktat arbilralowy polsko-niemiecki. „Przegląd Polityczny1926. — Nofonwn; Traktaty locar-neńskie. Warszawa 1932. — Sikorski: Poteka a Francja w przeszłości i w dobie współczesnej. Lwów 1931. — Stre~ getnaniu VemUichtnis. Berlin 1932. — Strupp: Das Werk von Locarno. Berlin 1926.    — Survey of International

Affairs 1925. London 1928.    J. PajcwskJ.