Magazyn6 7301

969

MONGOLJA — MONOMETALIZM

S u i - j u a n (2 400 000) i N i n g - s j a (800 000) — razem 10 miljonów mieszkańców, w ogromnej większości Chińczyków. Prowincję Żehol przyłączyli Japończycy 1933 r. do Mandżukuo, reszta zaś Mongolji wewnętrznej pod naciskiem Japonji ogłosiła niepodległość w jesieni 1935 r.

Literatura:    Bcrcley L. G., Morris T. K.: The GeoŁogy of

Mongolia. New York 1927. — Herrman Albert: Histo-rical and commercial Atlas of China. Cambridge Mass. 1935. — Leuchs K.: Zentralasien. „Handbuch der regionalen Geologie". Heidelberg 1916. —- MUnchen- Ilelfen OReise tns asiatische Tuwa. Berlin 1932. —- Moszyński K.: Badania nad pochodzeniem i pierwotną kulturą Słowian. Kraków 1925. — Połczyński-Jan ta Al.: Mongoł ja wewnętrzna. „Gazeta Polska*\ Warszawa 1936. — Rynki zbytu. Mongolja. Państwowy Instytut Eksportowy. Warszawa 1929.

Józef Holkzer.

Monometalizm.

Monometalizm w wąskiem tego słowa znaczeniu jest to system monetarny, w którym pieniądz prawny danego kraju jest bity z jednego kruszcu w nieograniczonych ilościach na żądanie osób prywatnych. W szerszeni znaczeniu monometalizm jest to system monetarny, w którym prawny pieniądz jest ściśle związany z jednym kruszcem (t. zw. kruszcem walutowym). Odpowiednio do tego, czy złoto czy też srebro jest kruszcem walutowym, mamy do czynienia z monometalizmem złotym czy też srebrnym. Monometalizm srebrny był systemem prze-dewszystkiem państw Wschodu (lndje, Chiny), jednakże i w tych krajach wprowadzono w ostatnich czasach cały szereg zmian, aby stabilizować kursy walut tych państw w stosunku do pieniądza krajów o walucie złotej. Systemy monometalistyczne zaczęły się kształtować pod względem prawnym dosyć późno, gdyż dopiero w w. XIX, chociaż już przedtem przejściowo monometalizm złoty faktycznie istniał w poszczególnych państwach. W Europie pierwsza Anglja wprowadziła monometalizm złoty w 1816. Niemniej jednak monometalizm ten jeszcze przez długi czas nie został wprowadzony w innych państwach europejskich, dopiero w ostatniej ćwierci w. XIX stał się on prawnie lub faktycznie systemem monetarnym większości państw Europy, Stanów Zjednoczonych oraz tych krajów, które pozostawały w dosyć bliskich stosunkach gospodarczych z państwami o monometalizmie złotym; nawet państwa, które formalnie posiadały bimetalizm, faktycznie przeszły do grupy monometalistycznej. Wojna europejska spowodowała załamanie się tych systemów. Powojenny okres rekonstrukcji odbywał się w kierunku powrotu do waluty złotej monometalicznej. Jednakże od 1931 wszystkie państwa powprowadzały albo system wolnodewizowy o elastycznych kursach walutowych, albo system reglamentacji dewizowej. Oba opierają się o monometalizm złoty.

Związanie złota z pieniądzem obiegowym wyraża się w tern, że za złoto zawsze można otrzymać bez ograniczeń pieniądz danego kraju po stałej cenie oraz, że za pieniądz obiegowy można otrzymać złoto po stałej cenie. Przy różnych odmianach monometa-lizmu to związanie pod względem formalnym, faktycznym i technicznym jest różne. Zamiana złota na pieniądz obiegowy może być dokonywana drogą nieograniczonego przebijania złota przez mennicę na monety złote, albo też drogą kupowania złota za banknoty przez bank emisyjny w każdej ilości po cenie zgóry ustalonej. Złoto można otrzymać za pieniądz danego kraju albo dzięki prawu przebijania monet złotych na kruszec, albo też dzięki niereglamentowane-mu sprzedawaniu złota lub dewiz (które są ostatecznie wymienialne na złoto) przez bank emisyjny w nieograniczonej ilości po cenie stałej. Przy monometalizmie zasadniczo istnieje jedna cena złota; równa jest ona t. zw. stopie menniczej, t. j. ilości złotych jednostek pieniężnych, jaką mennica wybija z jednego kilograma złota. Zazwyczaj po tej cenie bank emisyjny skupuje złoto. Cena rynkowa złota może nieco odchylać się od stopy menniczej. Dolną granicę wahań ceny rynkowej złota stanowi stopa mennicza minus wszystkie potrącenia, jakie pobiera mennica przy biciu monet oraz pośrednie straty, jakie mogą wynikać przy przebijaniu złota na monety (konieczność dostarczenia złota w odpowiednim stopie, przesyłanie go do miejsca wybicia, wydawanie monet wybitych przez mennicę po pewnym czasie, wskutek czego powstaje strata na procentach). Również może powstawać odchylenie od stopy menniczej w wypadku obowiązku skupowania złota przez bank emisyjny, który zwykle potrąca koszty, pobierane przez mennicę przy biciu monet. Poniżej sumy, jaką za złoto płacą władze monetarne, cena złota nie obniży się,

62

Encyklopcdja^nauk politycznych.