Magazyn61201

1008

W przybliżeniu można ustalić dwa zasadnicze rodzaje muzeów: 1) muzea historyczno -kulturalne, 2) muzea przyrodniczo-techniczne.

Do pierwszej grupy należą wszelkiego rodzaju muzea artystyczne i archeologiczne, a więc prehistorji i wykopalisk starożytnych, oraz zbiory rzeźby i malarstwa (gli-ptoteki i pinakoteki), gabinety numizmatyczne i grafiki, skarbce monarsze i kościelne, kolekcje przemysłu artystycznego i broni. Należą tu także muzea o pamiątkowo historycznym charakterze, obrazujące dzieje narodu, miasta, instytucji czy osoby. Istnieją więc liczne muzea ruchów społecznych i patrjotycznych, przywódców narodowych, przeszłości i organizacji miejskiej, diecezjalne i katedralne lub teatralne. Wśród grupy muzeów historyczno-kulturalnych wymienić należy muzea etnograficzne (regjo-nalne), ze względu na to, że przeważnie obrazują ginące obyczaje ludowe. Osobny dział tworzą tu również wnętrza muzealne, różniące się od właściwych muzeów tern, że związane są ściśle ze starym budynkiem, w których urządzenie nosi pozornie cechy używalności. Są to więc wszelkiego rodzaju wnętrza zamków i pałaców, domów miejskich, ratuszy, dalej stare arsenały, kolegja, klasztory, sklepy, fortyfikacje, teatry, udostępnione dla zwiedzania publiczności. Można tu także częściowo zaliczyć wnętrza niektórych kościołów, wypełnione dziełami sztuki. Z muzeami, o charakterze wnętrz muzealnych, mającemi tę zaletę, że niezmiernie zbliżają widza do obrazu przeszłości łączą się blisko muzea na wolnem powietrzu. Są to na ograniczonej przestrzeni, najczęściej parku, przeniesione i skupione stare budynki jak kościoły, zagrody wiejskie, domy mieszkalne, urządzone zewnątrz i wewnątrz w sposób odpowiadający epoce.

Drugą grupę muzeów tworzą muzea przyrodniczo-techniczne. W grupie tej spotykamy również bardzo różnorodne muzea. Na pierwszem miejscu wyliczyć należy wszelkiego rodzaju muzea przyrodnicze, grupujące martwe okazy przyrody. Są to muzea historji naturalnej, fizjograficzne, geologiczne, paleontologiczne morskie i t. p. połączone niekiedy z ogrodami botanicznemi lub zoologicznemi. Przejście pomiędzy muzeami przyrodniczemi a muzeami technicz-nemi stanowią muzea poświęcone historji nauk przyrodniczych jak medycyny, astro-nomji, chemji. Wśród muzeów technicznych

MUZEA

munt III miał podobne zamiłowania i sprowadzał wiele obrazów mistrzów zagranicznych. Za wzorem dworu i u możnowładców polskich rozpoczęło się szerzyć kolekcjonerstwo.

Wychowawczą rolę zbiorów artystycznych rozumieli już w XV stuleciu we Florencji Medyceusze, jeszcze lepiej rozumiano ją w XVII stuleciu we Francji, gdzie młodych adeptów sztuki wprowadzano do prywatnych zbiorów króla w Luwrze, aby tam studjowali dzieła mistrzów. W połowie XVIII stulecia udostępniono, z licznemi co-prawda ograniczeniami, zbiory Luwru dla publiczności. Inicjatywie uczonego, a nie możnowładczemu zamiłowaniu do świetności zawdzięcza swoje powstanie w połowie XVIII stulecia słynne Muzeum Brytyjskie.

Początek dał mu bowiem lekarz Sloan, którego kolekcja prywatna przeszła na własność państwa. Młodemu Stanisławowi Poniatowskiemu, gdy w latach pięćdziesiątych XVIII stulecia odbywał swe podróże po Europie, nie mogły być obce te cele zakładanych galer j i i muzeów. To też gdy wstąpił na tron polski obok licznych zadań, które postawił przed sobą, było również i stworzenie wielkiego muzeum. W tym celu zaczął zakupywać na wielką skalę sztychy, obrazy, rzeźby, tworząc kolekcje, które zamyślał przekazać narodowi. W r. 1781 przedłożono nawet Komisji Edukacyjnej odpowiedni projekt. Katastrofa państwowa przerwała zamysły króla. Wysiłki jego nie poszły jednak na marne; część zbiorów ocalała w Zamku Warszawskim i w Łazienkach, a wzór króla oddziałał na społeczeństwo. Początki Muzeum Czartoryskich datują się z tych czasów. Równocześnie na zachodzie idea muzeów zyskała nowy potężny bodziec: rewolucja francuska w r. 1793 otworzyła bramy Luwru dla wszystkich bez ograniczeń. Ważna to data, bo odtąd weszły muzea na drogę, którą kroczą do dziś, rozwijając się w ciągu XIX w. w potężne instytucje społeczne. Dobrobyt ekonomiczny, ruchy narodowościowe i demokratyczne, rozwój nauk historycznych oto trzy główne przyczyny, które złożyły się na rozwój muzeów w XIX stuleciu. Ich głównem zadaniem jest przekazanie dalszym pokoleniom dzieł ludzkich lub okazów przyrody, które wskutek zmieniających się okoliczności zanikają oraz oddziaływanie wychowawcze na społeczeństwo przez gromadzenie i systematyczne wystawianie zbiorów.