Magazyn6
901

13

NAPASTNIK

Radę Ligi Narodów na czas trwania tej procedury. Określenie napastnika w protokóle genewskim łączy się z podziałem przez pakt Ligi Narodów wojen na dozwolone i niedozwolone: napaść — to wojna niedozwolona, t. j. wszczęta bez zachowania procedury, przewidzianej przez pakt Ligi. Protokół genewski ustalał formalne domniemanie napaści, mogące być zastosowane automatycznie i wyłączające dowolność w ocenie. Nie zostało ono jednak przyjęte, wobec odmowy Anglji ratyfikacji protokółu. Nasuwa też wątpliwości co do możliwości utożsamienia napaści z odmową poddania się arbitrażowi (Ray). Praktyka międzynarodowa wykazała również chwiejność w uznawaniu napaści w konkretnych wypadkach (wypadek Korfu z 1923 w konflikcie włosko-greckim, konflikt grecko-bułgar-ski w 1925 i chińsko-japoński w 1931). Ra-dykalnem rozwiązaniem tych trudności miał być pakt paryski z 1928 (pakt Briand-Kellogg). Wyrzeczenie się uciekania się do wojny uprościło bardzo zagadnienie napastnika. Państwo, które wbrew paktowi paryskiemu wszczyna wojnę, staje się napastnikiem i w myśl wstępu do tegoż paktu zostaje pozbawione korzyści z niego płynących, działanie więc przeciwko państwu, które pakt złamało, nie stanowi napaści. Znaczenie paktu paryskiego zostało poważnie osłabione przez zastrzeżenie St. Zjednoczonych A. i W. Brytanji, wysuwające pojęcie legalnej obrony (defense legiłime), tem bardziej, że zastrzeżenie amerykańskie wyraźnie nadmienia, że określenie pojęcia tej obrony napotyka na taką samą trudność, jak określenie napaści, i dlatego nie leży w interesie pokoju ustalenie traktatowe for-malistycznego pojęcia legalnej obrony. Takie ujęcie kwestji wytwarza sytuację wyjątkowo niebezpieczną, gdyż otwiera możliwość uciekania się państw do siły bez formalnego wypowiedzenia wojny. Wspomnieć jeszcze należy, że w 1927 Zgromadzenie Ligi Narodów uchwaliło wniosek polski

⁰    potępieniu wszelkiej wojny napastniczej. Również VI-ta konferencja panamerykańska (18. II. 1928) uchwaliła, że „wszelka napaść jest niedozwolona i jako taka zabroniona", traktat zawarty w Rio de Janeiro (10. XII. 1933) potępiał wojny napastnicze

1    ustalał obowiązek sygnatarjuszów do załatwiania wszelkich sporów środkami pokojowemu Na stanowisku formalnem (pro-ceduralnem) co do określenia napastnika stoi konwencja o pomocy finansowej dla państw-ofiar napaści z 1930, która określa napastnika, jako państwo, uciekające się do wojny z pogwałceniem swych zobowiązań międzynarodowych. Na konferencji rozbrojeniowej, która zebrała się w Genewie w 1932, przejawiły się dwa kierunki w sprawie określenia napastnika: 1) zwolenników systemu elastycznego, reprezentowanego przedewszystkiem przez Edena, delegata Anglji, wykluczającego automatyzm w określeniu napastnika i dozwalającego na dostosowanie się do okoliczności; 2) zwolenników systemu ścisłego na czele z delegatem Grecji Politisem i delegatem Rosji sowieckiej Litwinowem. Ten drugi system opierał się o kryterjum terytorjalne i dążył do określenia napaści zapomocą wyliczenia konkretnych faktów, których nastąpienie oznaczałoby napaść. Na stanowisku teryto-rjalnem stanął polsko-rosyjski pakt o nieagresji, podpisany w Moskwie 25. VII. 1932, jak również prezydent St. Zjedn. Ameryki Roosevelt w orędziu, wystosowanem 16. V. 1933 do głów państw, uczestniczących w konferencji rozbrojeniowej i konferencji ekonomicznej. Określenie Politisa, zawarte w jego sprawozdaniu, zostało uchwalone 24. V. 1933 przez większość komisji bezpieczeństwa konferencji rozbrojeniowej i wkrótce zostało przyjęte w 3 konwencjach, podpisanych w dniach 3, 4 i 5 VII. 1933 przez Rosję sowiecką oraz Polskę, Rumunję, Turcję, Persję, Estonję, Łotwę, Afganistan i Litwę. Według tych kon-wencyj za napastnika będzie uznane państwo, które pierwsze popełni jeden z następujących czynów: 1) wypowiedzenie wojny, 2) najazd na terytorjum innego państwa na wet bez wypowiedzenia wojny, 3) zaatakowanie przy pomocy sił lądowych, morskich lub powietrznych terytorjum, okrętów lub samolotów innego państwa, 4) blokada morska wybrzeża lub portów innego państwa, 5) poparcie użyczone bandom uzbrojonym, które zorganizowawszy się na jego terytorjum, dokonają najazdu na terytorjum innego państwa. Konwencja odrzuca ekscep-cję prowokacji oraz prewencyjnej okupacji obcego terytorjum, stanowiąc, że żadne względy natury politycznej, wojskowej, go spodarczej lub innej nie mogą służyć do usprawiedliwienia napaści. Względy praktyczne, jak również argumenty teoretyczne