Magazyn61901

305

PŁACE

przyjmując poziom p. w 1892 za 100, wskaźniki p. pieniężnych wynosiły: w 1806

—    45, w 1853 — 56, w 1880 — 98 i w 1900

—    103. Koszty utrzymania rosły również najszybciej w ciągu lat 60-tych i 70-tych, natomiast pomiędzy rokiem 1880 i 1900 spadają. Według obliczeń Tyszki, wskaźniki tych kosztów przedstawiają się jak następuje (1900 przyjęty za 100): 1810 — 74, 1850 — 85, 1880 — 110, 1900 — 100, 1910 — 104. Najdroższy okres to lata 70-te, zanim nastąpiła zniżka cen zboża i produktów rolnych roślinnych głównie pod wpływem konkurencji amerykańskiej. W wyniku tego podwójnego ruchu p. nominalnych i kosztów utrzymania, p. realne we Francji, w ciągu stulecia do wojny światowej, prawie podwoiły się. (Tyszka). Wzrost p. realnych szczegółowiej przedstawiają następujące wskaźniki (1900 przyjęty za 100):

1810 . .	. . . 55.5
1850 . .	. - - 59.5
1880 . .	- • • 74.5
I900 . .	. . . 100,0
1910 . .	. . . 106,0

Naturalnie ten wzrost p. nie byl ani równomierny ani powszechny. Według danych statystycznych opartych na badaniach Con-seils de Prud’homtnes, p. w Paryżu w latach 1896—1911, w paru zawodach zmalały lub utrzymały się zaledwie na tym samym poziomie. Mianowicie p. dzienne szwaczek spadły z 4 fr. na 3,50, czyli zniżka

0    12,5^3, introligatorów z 6,50 fr. na 6 fr. (— 7,7%), szewców utrzymała się bez zmiany. Tymczasem we wszystkich 43 zawodach badanych (łącznie z wymienionemi) p. dzienna podniosła się w Paryżu o 87 cm czyli o I3.7%> (na prowincji o 9,6%). Zniżka p. w niektórych zawodach była niewątpliwie wynikiem coraz szerszego stosowania maszyn, współzawodniczących skutecznie z pracą ręczną rzemieślniczą. — Polepszenie położenia robotników we Francji nastąpiło skutkiem tego, że wzrost p. nominalnych był znacznie szybszy, niż wzrost kosztów utrzymania, przynajmniej od połowy ubiegłego stulecia. Ale tu i jedna

1    druga krzywa szła do góry. W Anglji natomiast do podniesienia poziomu życia robotników przyczyniło się także w pewnej mierze zmniejszenie kosztów utrzymania. Chociaż więc p. nominalne nie wzrosły tak silnie jak we Francji — co było korzystne dla przemysłu angielskiego, zwiększając jego zdolność konkurencyjną na rynkach zagranicznych — to p. realne podniosły się nawet znaczniej. Odbiła się tu odmienna polityka ekonomiczna tych dwu państw, wybitnie wolnohandlowa ze strony Anglji.

Po wojnie p. nominalne we Francji oczywiście bardzo silnie wzrosły w związku ze zniżką siły nabywczej franka. Ale i p. realne podniosły się znacznie. Od 1911—13 do 1932 zwyżka realnej wartości stawek godzinnych p. wyniosła 30—40%, a tygodniowych zarobków 20—25%. — Ruch płac i cen we Francji w ostatnich paru dziesiątkach lat przedstawia szczegółowiej poniższe zestawienie: („Annuaire Statistiąue de la France*¹ i Woytinsky).

Rok	Stawki godzinne p. (1911 •- 100)			Dzienne p. gór-ników w«gl. (rgn —100)	Ceny detal, z3 artykułów (VII 1914 — 100)
	mężczyzn w 38 przem. poza Paryżem	mężczyzn 22 przem. w rejonie Paryża	kobiet w 7 przem. poza Paryżem		W Paryżu	poza Pa ryżem
1901	89	90	87	94	_	_
1911	IOO	IOO	IOO	IOO	IOO	IOO
1921	502	401	509	413	337	374
1926	700	580	809	599	554	571
1928	750	597	857	655	557	538
1929	833	693	983	725	611	583
1930	883	755^1	I 053	783	614	607
1931	883	751	I 053	750	611	613
1932	868	7^25	I 022	696	536	532

W Niemczech w XIX w., przynajmniej w drugiej jego połowie, wystąpiła znaczna zwyżka p. zarówno nominalnych jak i realnych. Między 1872 a 1900 stawki p. godzinnych wzrosły o 40—50%, a tygodniowe zarobki o 30—40%. Koszt utrzymania był niższy w 1900 aniżeli w 1870. W dziesięcioleciu poprzedzającem wojnę światową p. nominalne dalej wzrastały, np. w górnictwie od 10—25°/₀, zależnie od zajęcia — ale i koszty utrzymania rosły, tak, że prawdopodobnie p. realne nie utrzymały się na tym samym poziomie w ciągu tego okresu, lecz trochę spadły. W kopalniach węgla w okręgu Dortmundzkim wahania p. nominalnych górników zatrudnionych pod ziemią były następujące od 1872 do 1912.

Rok	Marki	Wskaźnik (1900 = 100)
1872	4.50	87,2
1880	2,70	52.3
1890	3.98	77.r
1900	5.i8	100,0
1912	6,02	116.7

20

Encyklopedja nauk politycznych.