Magazyn6801

146

krąglonćj; z pręcikami położystymi, o główkath rozchodzących się. Torebka miękkowłosa. Nasiona żólto-cise, jajowe, z obu końców wgniecione, a ż rowkiem w podłuż.— Dzika, dość zwykła po górach lesistych w Europie południowćj, rzadka w środkowćj, a pospolita po wszystkich ogrodach; kwitnie od czerwca do sierpnia.

Dzielnjm lókicm 81} Hicie Napartlnicy czerwonij — folia Digitalis purpureae odurzające, pędzące mocz, przeczyszczające, wzbudzające wymioty i dziwnie miarkujące szybkość uderzeń serca,— a w nadmiarze, działająco jako nader mocna trucizna zabijająca udarowo. Zncliwa-lano je z dawien dawna w szaleństwie, w padaczce, w dychawicy kurczo-wńj, w krztuścu, w gruźlicy, — a najbardziej w chorobach serca i osierdzia, oraz w puchlinach i zapaleniach pluć. Doświadczenie jednak poucza, iż tylko dzika zachowuje prawie zaw ze w równym stopniu swe własności lekarskie; uprawna zaś czysto omyła, a przynajmniej dużo słabszą się o-kazuje.

RODZAJ 125. Honitrud [Gratiola Bkown.].— Kielich 5dzielny, równy, z 2ma przysadeczkami. Korona 2war-gowa; z wargą górną wykrojoną lub wrębną, a dólną równo-21atkową. Pręcików 4, osadzonych i zamkniętych w rurce; przodkowe płonne i maczugowate, a tylne płodne z główkami o 2ch woreczkach równoległych. Jajnik 2komorowv, wic-lozalążkowy; ze znamieniem rozszćrzono-2blaszeczkowóm. Torebka 2komorowa, pękająca po ścianach w 2 łusczyny wrębne; z przegrodą oddzielającą się od Wywiniętych ich brzegów. Nasiona liczne, dołeczkowane.

Gat. 1. K. Iśkarski [G. officinalis Lin.], dawnićj Trud, Sniec i Czyściec. W. t. 141.— Ziele trwałe. Kłąb rozpłożący się, wstawowaty, grubości pióra gęsiego, bi iły. na pochwia-stych wstawach włóknisto korzeniący się. Łodyga około 1' wzniesiona albo podnosząca się, najczęścićj pojedyncza, w odziomku obła a górą 4ścienna, równie juk i cała roślina naga i wypłowiało-zielona. Liście odstające, krzyżowe, bez-ogonkowc, lancetowate, od połowy ku wierzchołkowi drobno-pilkowane, wpółobćjmujące, prawic - 3ncrwowe, (i" i gruczołkowato - jamkowane. Kwiaty pojedyncze, kątowe, na szypułcczkach nitkowatych krótszych od liści; z przysadkami tuż pod kielichem, lancetowatymi i gruczołkowato-jamko-wanymi; z kielichami onyinże podobnymi; z koronami biało-mi lub różowawemi i ciemnićj prążkowanemi. ku podstawi' żółtawemi, około '/>” długiemi,— o rurce dłuższej od kielichy o gardzieli rdzawo-włosistej.— Tu i owdzie po łąkach wilgotnych, po nad rowami, rzćkami i j 'ziorami w Europie środkowć j ^ i południowćj znacliodzony; kwitnie od czerwca do września.

Dawniój nadzwyczaj wiele a dziś zaledwie, przepi i/wanymi bywają — korzenie i ziele Konitruda— radix et lierba Oratiolae nader gorzkie i ostre, a w skutok tego przeczyszczające i wzbudzające wy-