page0088

80

Scheldemantel — Scheidt

ny na stypendyjum dla 18 ubogiej młodzieży. Zaprowadził i wzorowo utrzymywał księgi metryk kościelnych, dotąd w części zachowane. Umarł ten zacny pasterz w Warszawie 1777 r. Drukiem ogłosił: Acta corwentuwn et sy-nodorum in Majori Polonia a dissidentibus celebratarum (Wrocław, 1776, w 8-ce). — Scheidemantel (Henryk Gottfried), brat poprzedzającego, urodził się w r. 1739 w Gotha, mianowany professorem prawa w Jenie 1779, r., a w r. 1784 w Stuttganlzie. Umarł tamże 1787 r. Wydał z druku, oprócz innych dzieł, Siaatsrecht (Jena, 1771, tomów 3); Repertorium des deutsohen Lehnrechts (Lipsk, 1782, tomów 2). Nadto na żądanie Gołcza Augusta Stanisława (ob.), ułożył projekt prawa kościelnego dla ewangelików w Polsce i Litwie służyć mający, który bezimiennie i bez miejsca druku wyszedł pod tytułem: Entwurf zum allgemeinen Kirchen-Recht beiaer emngelischen Con-fessionen in Polen und Lithauen, die Kirchen- Verfassung, gute Ordnund und Polizei betreffend (1780, w-4ce). Po znacznych odmianach i dodatkach nastąpiła za sprawą i wypływem tegoż Gołcza w r. 1780 na synodzie generalnym w Węgrowie ustawa; projekt ten odmieniony, na prawo głoszące, który w nowej postaci wyszedł z druku, pod tytułem: Allgemeines Kirchen-Rechf beider emngelischen Confessionen in Pohlen und Lithauen (Warszawa, 1780, w 8-ce). Przywilej królewski z d. 17 Grudnia 1780 synodowi generalnemu udzielony, zabrania dzieła przedrukowywać w jakimbądź języku za granicą, drukowane do kraju sprowadzać, ani kompendyjów z niego układać bez szczególnego zezwolenia pomienionego synodu, pod karą 1,000 dukatów i konfiskatą egzemplarzy przez przeciąg czasu lat 10, i uczy że księga ta w języku fran-cuzkim i polskim z druku wyjść miała. Czy istotnie w językach tych była drukowaną, niewiadomo, lecz prawdopodobnie nie, bo Biisching mówiąc o później— szem poprawnem wydaniu donosi, że Gołcz kazał oneż przełożyć na polski język i chciał tlómaczenie to wydać w Poznaniu, lecz nie mógł uzyskać potrzebnego zezwolenia od officyjała. Trzecia edycyja pomnożona przez autora, wyszła pod tytułem: Kirchen-Gesetzbuch fur die beiden emngelischen Confessionen in Pohlen und Lithauen (Norymberga, 1783, w 8-ce; czwarte wyd. w Lesznie, 1783; piąte wyd. tamże, 1784).    F. V. &

Scheidt (Franciszek), fizyk i chemik, doktor filozofii, professor akademii krakowskiej, a później dyrektor gimnazyjum podolskiego, urodził się w Krakowie 1759 r., nauki kończył w akauemii tamecznej i w r. 1780 otrzymał stopień doktora filozofii; od r. 1780—84 był nauczycielem w szkole wydziałowej lubelskiej, potem wróci! do Krakowa i przez rok jeden 1784 wykłada! fizykę w liceum, zaś w roku następnym otrzymał katedrę fizyki w akademii. W skutek wydania dzieła o elektryczności, 1786 r. wysłany został przez komissyję edukacyjną do Wiednia, gdzie wydoskonaliwszy się w chemii i naukach przyrodzonych, za powrotem przez lat czternaście wykładał chemiją i historyją naturalną w Krakowie. Rozmaite odkrycia w naszym opisywał języku i pierwszy metodę Linneusza do Polski wprowadził. Zbierał zioła na górach Karpackich i czynił ich podziały. Król Stanisław August zlecił Scheidt’owi zwiedzenie Miedzianogóry i min olkuskich, a za jego gorliwe prace udarował pierścieniem. Wezwany przez Tadeusza Czackiego na dyrektora gimnazyjum podolskiego, zanim objął te obowiązki, był jakiś czas nauczycielem chemii i historyi naturalnej w gimnazyjum w Krzemieńcu. Wziąwszy za cel swych badań przystosowanie nauki do roślin swego kraju na Wołyniu, kilkaset rodzajów i gatunków roślin oznaczył. Znawcy uważają te opisy za ważne i dokładne. Był założycielem ogrodów botanicznych w Krakow^rie i Krzemieńcu. Professor Scheidt