page0087

79

Scheibel — Scheideraantel

wszyscy zostali rauzcami konsystorza. Uczniowie nie śmieli uczęszczać na moje kursa, lękając się moich kollegów. Ci którzy odważali się chodzić na nie, narażali się na gorzkie wyrzuty i musieli zachowywać wielką ostrożność, żeby nie upaść na egzaminach.’’ Tak szły rzeczy do r. 1830. Rząd pracował niezmordowanie nad wprowadzeniem rytuału, nad dokonaniem unii i wszędzie mu się powodziło. Przemagał rzadki opór szafując urzędami, godnościami, o-derami. W r. 1830 dnia 25 Lipca w czasie jubileuszu konfessyi augsburg-skiej, unija miała być ogłoszoną powszechnie i stwierdzoną powszechną komu-niją. Wydano potrzebne w tym celu rozkazy do gmin szląskich; ale wytrwałość luteranów tej prowincyi zniweczyła powyższe zamiary. Odtąd zaczęło się prześladowanie i ucisk ścisłych luteranów, które ciągnęły się przez lat piętnaście z surowością niezwykłą. Scheibel był pierwszą jego ofiarą. Oświadczył on otwarcie przed swoją parafiją, że me może brać udziału w uroczystości unii, bo mu sumienie tego nie pozwala (jeszcze w r. 1823 przemawiał w piśmie na korzyść luterskiej doktryny o Wieczerzy Pańskiej). Żeby więc uroczystość unii nie doznała przeszkody we Wrocławiu, Scheibel kilku dniami wprzód był zawieszony w obowiązkach kaznodziei. Wtedy zaniósł kilka próśb do króla, o pozostawienie jego parafii przy dawnej organizacyi. Prośby te nie wzięły skutku i w r. 1831 Scheibel usunięty, przeniósł się do Drezna. Lecz nie on jeden opierać się musiał rozporządzeniom policyi; przykład jego znalazł naśladowców; inni pastorowie występowali energicznie w sprawie luterańskiej ■ ulegli temuż co on losowi. Skazani byli na kary pieniężne, 100 talarów za każde pismo przeciw unii, 50 talarów' na rzecz każdego urzędnika pocztowego, który odkryje przesyłkę pisma tego rodzaju, na więzienie w forrecach. Para-fija szląska Honnigern odznaczyła się wytrwałością. Pastor Kellner zawieszony w obowiązkach za odrzucenie rytuału i oddanie kluozófw kościoła czterdziestu delegowanym parafii. Ci długo wzbraniali się wydać kluczów i komissyja wyznaczona przez rząd, doznała przeszkody, gdyż cała parafija pilnowała drzwi kościelnych i ustąpiła tylko sile zbrojnej. Opór trwał przez lat piętnaście. Wreszcie now^ry rząd edyktem z dnia 23 Lipca 1815 r., pozwolił luteranom ścisłym istnieć jako sekta tolerowana, nie idąc pod władzę zjednoczonego Kościoła ewaugelicko-narodowego. Scheibel umarł w Norymberdze 1813 r. L. Ii.

Scheidemantel (Jan Jakób’', pierwszy pastor ewangelicki w Warszawie. Gdy na początku panowania Stanisława Augusta liczono w tern mieście ewangelików zamieszkałych około 5,000, a posługi religijne niesione dotąd przez pastorów z Węgrowa były niedostateczne, kaplica zaś domowa przy poselstwie duńskiem, w której się nabożeństwa odbywały, była za szczupłą, zaradzając przeto naglącej potrzebie, za zezwoleniem dworu duńskiego, poseł ówczesny przy Rzeczypospolitej Polskiej Saphorin rozkazał w obrębie zajmowanego przez siebie zamieszkania, wystawić drewniany budynek. Budynek ten stanął w r. 1767 nie opodal miejsca, na ktorem się obecnie znajduje kościół ewangelicko-augsburgski przy ulicy Królewskiej, a dnia 21 Czerwca odbył pierwaze nabożeństwo kaznodzieja tegoż poselstwa, pastor Scheidemantel, powołany do Warszawy z Wołoszczyzny. Odtąd ewangelicy warszawscy zawiązali się w osobną gminę, a Scheidemantel w Listopadzie 1775 obrany został pastorem. Był to jeden z najzacniejszych duchownych, jakich miała tutejsza gmina. Gorliwy opowiadacz słowa Bożego, pociągał wymową swoją tak, że ubogi kościółek przepełniony był zawsze słuchaczami. Za jego także staraniem otworzono w domu przyległym pierwszą szkołę ewangelicką w Warszawie, dla której wyjednał u dworu sasko-gotajskiego dar 3,000 zł. przeznaczo-