page0104

100

szybkość obrotu około osi własnej u planet poszczególnych jest proporcyonalną do ich masy, a potwierdzenie tego spostrzeżenia widział on we fakcie, że Jowisz i Saturn obracają sie raz na około swej osi w ciągu 10^h, ziemia zaś i Mars w ciągu 24¹'; fakt znów, że księżyc stale jedną połowę zwraoa ku ziemi, tłó-maczy Kant wpływem przypływu i odpływu mórz na ziemi.

Kant widział potwierdzenie swej hypotezy w pierścienia Saturna. Ten planeta ma być łącznikiem między planetami a kometami, gdyż jego pierścień miał się utworzyć, jak warkocze komet, z gazów, wytworzonych w masie otaczającej jądro ogniste, jak również pod wpływem zbliżania się Saturna ku słońcu Saturn przybrał swą formę obecną dopiero wskutek oziębiania się gazów pierścienia w zimnej przestrzeni. Ważną jest uwaga Kanta, że Saturn posiadał ruch obrotowy około swej osi jeszcze przed utworzeniem się pierścienia; masy gazowe, powstające pod wpływem obrotów jądra, wzbijały się ku górze i dalej obiegały w kierunku obrotów jądra; cząstki jednak najdalsze uległy sile odśrodkowej i poczęły bujać jako meteory zdała od Saturna. Z założenia, że jądro Saturna miało ruch obrotowy przed powstaniem pierścienia, wysnuł Kant ten wniosek dalszy, że chyżość cząstek wewnętrznych pierścienia jest taka sama, jak cząstek na równiku jądra, a opierając się na Ill-ciem prawie Keplera (kwadraty czasów obiegowych mają się, jak trzecie potęgi odległości od punktu środkowego) obliczył czas obrotu jądra Saturna na około osi własnej na 6^h 23^m, a czas obiegowy pierścienia zewnętrznego na 15\

Kant przypuszczał nieco poetycznie, że i ziemia miała niegdyś swój pierścień, zbudowany z cząstek pary wodnej; pierścień ów stał się narzędziem kary Bożej dla rodzaju ludzkiego, bo już to wskutek oziębienia się cząstek, już też wskutek zaburzeń, wywołanych przez kometę, w jego obiegu prawidłowym, pękła owa obręcz wodnista powodując powódź na całej ziemi; tęcza dzisiejsza jest figurą tylko owego pierścienia pierwotnego, w którego kropelkach mieniło się i igrało światło słoneczne tysiącem barw, napawając oko ludzkie i serce wielką radością.

Jak zaś w obrębie układu słonecznego są Jowisz i Saturn ze swymi trabantami rodzajem małych układów planetarnych, tak znów słońce ze swym taborem jest częścią układu wtę-

http://rcin.org.pl