page0015

ASYRJOLOGJA I JEJ ZDOBYCZE 5

w owych tak wczesnych czasach. Składa się z dwóch części: jednej praktycznej, przeznaczonej dla handlu; druga natomiast zawiera teksty literacko-religijne. Potężna świątynia bożka Bela, obfite archiwum świątyni, stare bramy miasta, ulice, resztki sklepów, kuchni, pieców pozwalają odtworzyć obraz życia starobabilońskiego z połowy III tysiąclecia, z podobną prawie dokładnością, jak to uczyniły wykopaliska w Pompei dla świata starorzymskiego.

Te dwie, w swoim rodzaju jedyne, bibljoteki są jeszcze po dziś dzień najważniejszem źródłem dla historji i kultury całej Babilonji. Zawierają one nadto babilońskie opowiadania o stworzeniu świata i potopie (ryc. 3), które uczyniły z asyrjologji ulubionego konika dla wszelkiego rodzaju dyletantów, a dla samej nauki obudziły niemałe zajęcie nawet w kołach szerszej publiczności.

Znalezione w Mezopotamji (i Persji) napisy i bibljoteki, — ba nawet cała literatura, bardzo różnorodna pod względem treści i formy (zob. niżej), — opisuje nam dzieje królów śumeryjsko-akkadyjskich, babilońskich, elamickich i asyryjskich, ich wojny, budowle i polowania; rozwija bardzo barwny obraz polityki, kultury i geografji krain Mezopotamji i sąsiednich ludów. Podczas gdy listy chronologiczne budują nam szkielet ich historji, zaznajamiają z całym szeregiem dynastyj i królów, — to psalmy, modlitwy, mity, eposy religijne, katalogi bogów, tabliczki wróżbiarskie i kalendarzowe z wielką dokładnością wprowadzają nas w nieznany świat ich religji, mitologji i wierzeń. Jeśli do tego dodamy tablice astrologiczne i astronomiczne, słowniki, gramatyki i syllabary, prywatne listy i kontrakty wszelkiego rodzaju, akta procesów i kodeksy prawa, — to istotnie przyznać musimy, że rzadko który z zamarłych ludów Wschodu w takiem świetle wstał przed nami z popiołów, jak prastarzy mieszkańcy Babilonji (Sumerowie i Akkadowie) i ich pobratymcy z Asyrji.

3. PISMO. Pierwszorzędną zdobyczą asyrjologji to przedewszystkiem odkrycie samego pisma i języka ludów eufratejskich.

Klinowe pismo babilońsko-asyryjskie, od którego pochodzą kliny armeńskie, suzyjskie i perskie, było częścią zgłoskowe, częścią kombinacyjne. Aby należycie zrozumieć cały ten zawiły system, trzeba rzecz przedstawić genetycznie.

Najstarszymi mieszkańcami południowej Babilonji byli (jak zobaczymy niżej) Sumerowie, lud pochodzenia i języka niesemickiego. Lud ten posiadał względnie wysoką kulturę i on to prawdopodobnie wynalazł pismo, zwane kli-nowem, — w każdym razie posługiwał się niem od najdawniejszych czasów.

Podobnie jak egipskie, pismo to było z początku obrazowem, t. j.: naszkicowany obraz rzeczy wyrażał dany przedmiot, o który chodziło. Ponieważ (przynajmniej początkowo) pisano na mokrej, miękkiej glinie, przeto linje proste wychodziły łatwiej i lepiej niż zakrzywione. Temu przypisać należy w znacznej części fakt, że pismo śumeryjskie składa się przeważnie z linij prostych,

http://rdn.org.pl