page0019

ASYRJOLOGJA I JEJ ZDOBYCZE 9

można trzy okresy: 1) Pismo archaiczne (ryc. 6, środek), spotyka się na najstarszych pomnikach śumeryjsko-babilońskich. W piśmie tern występuje wprawdzie rys charakterystyczny klina, ale grupy z niego złożone przypominają jeszcze nieraz (w najogólniejszych zarysach) kształt przedmiotów, jakie mają wyrażać. 2) Pismo nowożytne (ryc. 7), używane głównie między wiekiem X-tym a V-tym przed Chr. i to przedewszystkiem w napisach pomnikowych. Główne jego rysy były u różnych ludów jednakowe; atoli w szczegółach występuje pewna odrębność. Inaczej np. pisano w Babilonie, inaczej w Nini-wie, a inaczej w Suzie (ryc. 8), lub u Persów i t. d. 3) Pismo ludowe (kursywa ; ryc. 9) było uproszczeniem pisma nowożytnego i było w powszechnem używaniu codziennem.

Napisy pomnikowe, o których wspominałem wyżej, spotyka się najczęściej ryte na kamieniu w świątyniach i pałacach królewskich, częścią zaś wyciskane na tabliczkach glinianych i w księgach. Napisy rzeźbiono na ścianach gmachów, skał, na posągach, stelach i wyrobach glinianych lub metalowych, albo też ukrywano je we fundamentach, w których umieszczano dęte walce lub graniastosłupy z wypalonej cegły, pokryte pismem klinowem (ryc. 10). Podobnież i księgi babilońsko-asyryjskie (ryc. 11) składały się z cegieł (37X22 cm lub 24X12 cm, grubości 2V2 cm), na których przed wypalaniem wyciskano trójbocznym rylcem kliny. Każda taka cegiełka odpowiada drukowanej karcie naszych ksiąg. W samej np. bibljotece Niniwy (Kujungik) znaleziono takich kart ceglanych przeszło 22.000, zapisanych z obydwóch stron, których treść oddrukowana mogłaby wypełnić jakie 10 tysięcy tomów, każdy o 500 stronicach.

Na każdej płycie ceglanej wypisany był tytuł dzieła i numer porządkowy stronicy, nadto pierwszy wyraz płyty, która po niej następowała. Dzieła tytułowano (podobnie jak u Izraelitów) wedle pierwszych wyrazów płyty początkowej, a ustawiano w bibljotece według porządku numerowego. Jeśli dzieło spisane jest na wielu płytach, — nieraz natrafiamy ich setki! — są one wszystkie jednego kształtu i tych samych rozmiarów. Tytuł dzieła powtarzał się na każdej płycie, podobnie jak i na końcu płyty wracała stale uwaga: „pierwsza płyta (z dzieła)...", „druga płyta" i t. d. Co więcej, dla uchylenia wszelkich pomyłek powtarzano nieraz ostatni wiersz danej płyty w pierwszym wierszu płyty następnej. Istniały wkońcu katalogi ksiąg i osobne małe płyty, odpowiadające naszym kartom tytułowym dzieł, a nawet gliniane pokrywy (ryc. 12), zastępujące nasze koperty dla szczególnie ważnych dokumentów, czy listów.

4. JĘZYKI KRAINY EUFRATEJSKIEJ. A) Najstarsi, dotychczas znani, mieszkańcy południowej Babilonji, t. zw. Sumerowie nie byli Semitami. Ich język, którego znamy już kilka narzeczy, nie jest jeszcze we wszystkich szczegółach należycie zbadany. To pewne, że język śumeryjski nie należy wcale do rodziny semickiej, ale prawdopodobnie wypadnie go zaliczyć do języków mongolskich, rodziny uralo-ałtajskiej. W znacznej części jest on jednozgło-

http://rcin.org.pl