page0132

1*22

się w nim grzechu. Jeśli nie ma wolności, to nie potrzeba już usprawijdliwienia; niszczący topór przyłożony został do korzenia winy i odpiedzial-ności. Gdzie nie ma winy, tam nie może być także kary; gdzie nie ma wolności, tam również nie ma piekła. Wolność jest punktem wyjścia dla całego pojmowania świata i życia; łatwo też zrorumieć dlaczego wszystkie pociski napastnicze przeciwko tej warowni bywają wymierzane.

Lecz przeciwko zdrowemu rozumowi ludzkiemu i przeciwko prawdzie daremnie walczy tak zwana „wiedza nowoczesna*. Taka bowiem wiedza, która z faktami wolności nieinaczej rozprawić si^ umie, jak prostą negacyą, z góry sama na siebie wydaje wyrok w oczach wszystkich ludzi nieuprzedzonych; może ona w dziełach pseudouczonych i w audytoryach akademickich mdły pędzić żywot, lecz dla życia praktycznego jest całkiem nieprzydatną.* ^ł)

*

* *

Myśl i wolna wola stanowią właśnie najistotniejszą różnicę pomiędzy człowiekiem a nieodpowiedzial-nem zwierzęciem, co w ostatnim rozdziale wykażemy. Wprzód atoli rozprawmy się z teoryą transformizmu Darwina i ewolucyonizmem Spencera, zastosowanym do człowieka.

t) Wikćor Cathrein. Nauka moralności Darwi-nistowskiej Przekład z niemieckiego. Warszawa 1886, str. 106 — 7.

http://rcin.org.pl