page0185

— 181

tak zwany boksyt (Bauxit)¹). Nie potrzeba przypominać, że dźwignią wielką tego procesu rozkładowego jest woda, zawierająca w sobie różne, chemicznie czynne pierwiastki, zwłaszcza tlen i bezwodnik węgla.

Rzecz to na pierwszy rzut oka trudna do uwierzenia, iżby roślinki lub drobnoustrojowe zwierzątka miały wywierać wpływ szkodliwy na istnienie skał. A jednak faktem jest, iż wodorosty, porosty itd. wsuwają się w szczelinki skał, aby z ich rozkładu czerpać materyał do budowy swych tkanek, krzewy zaś oraz drzewka, których nasiona wiatr lub ptaki osadziły na wyniosłych skałach, zapuszczają swe korzenie coraz głębiej w masę skalną, a nieraz można zauważyć, jak to korzeń przebił nawet wcale grubą skałę. Nadto korzenie wskutek grubienia swego działają i mechanicznie powodując rozluźnienie części skały i ich odrywanie się od mas większych. Lecz rośliny i korzyść pewną przynoszą skałom powstrzymując przez sieć swych korzeni wpływ czynników atmosferycznych na wietrzenie skał; prócz tego zatrzymują ruch zwałów piaskowych, a przez pochłanianie wielkiej ilości pary wodnej wpływają one na ilość opadów deszczowych, stanowią wielką tamę ulew gwałtownych a tern samem miarkują rozpęd denudacyjny wody atmosferycznej Rośliny gnijąc wydzielają dużo bezwodnika węgla oraz wody, a w razie nagromadzenia się takich substancyi gnijących w większych ilościach, tworzą się związki organiczne, jak hu-mina, geina, kwas humusowy, geinowy, nawet kwasy tłuszczowe jak mrówkowy i inne, które energicznie rozpuszczają materyał skalny dając początek darni, glebie ornej i próchnicy, które się składają z przegniłych szczątków roślinnych, zmieszanych z produktami wietrzenia skał²).

Wreszcie i bakterye, zwłaszcza nitromonady, wydzielające dużo kwasu azotowego, wspomagają silnie wietrzenie chemiczne skał. A. Mtintz przekonał się, że góra Faulhorn (2690 m. wys.) w Oberlandzie Berneńskim ma szczyt prawie dosłownie stoczony przez te żyjątka, które wobec swych wymiarów mi-

’) Por. Wal. Łoziński dz. w. prz., str. 116.

Dr Weinschenk: Grundziige der Gesteinskunde. 1 Teil. Freiburg in Br. 1906, str 79—87 ^ł) Por Neumayr dz. w. prz., str. 494.

http://rcin.org.pl