page0134

124

i po tych wstępach trzeba przystąpić do prawdziwego określenia i nie eskamotować zagadnienia, którego treścią jest ukazać, czem świat duchowy odróżnia się od materyalnego.

Pozostawmy więc na stronie określenie przez wyliczanie. Przystępujemy teraz do określenia przez metodę. Liczni autorowie przyjmowali, że to przez metodę właśnie odróżnia się psychologia od innych nauk.

Do ducha przywiązane jest pojęcie wnętrza, do natury zaś przywiązane jest pojęcie bytowania po za duchem, pojęcie zewnętrzności. Jest to pojęcie niewyraźne; ale znajduje wyraz ściślejszy w wielu przenośniach i odnajduje się w wielu zwrotach naszej mowy. Od czasu Locke’go mówi się o wewnętrznem życiu ducha, przez kontrast z życiem zewnętrznem, o rzeczywistości subjekty-wnej przez kontrast z rzeczywistością objekty-wną; również zmysłom zewnętrznym przeciwstawia się zmysł wewnętrzny (postrzeganie wewnętrzne), który podnieść chciano do godności szóstego zmysłu. Nie jest to już zupełnie dualizm kartezyju-szowski, ale zawsze jeszcze dualizm.

Powiedziano też, że psychologia jest nauką in-trospekcyi i dodawano,że psychologia naukowa jest introspekcyą kontrolowaną. Przez to ta nauka ^wewnętrznych faktów człowieka« różniłaby się od innych nauk przyrody, które odbywają się przy użyciu zmysłów zewnętrznych, przez obserwacyę zewnętrzną; to znaczy, żeby użyć neologizmu,

http://rcin.org.pl