- 145
dla ojczyzny, nie mówiąc wiele o miłości ojczyzny. Uczucia wywołujące czyny i trwale działające nie dadzą się wmówić w dusze dziecięce, lecz muszą się w nich zakorzenić. A to szczególniej przez to się osiąga, że całe otoczenie, a osobliwie wychowujące osobistości są przejęte i przepełnione duchem miłości ojczyzny.
3. Każda prawdziwa miłość ojczyzny, która pośród wszelakich burz nie chwieje się i gotowa jest na największe ofiary, opiera się na religii. Z niej czerpiemy siłę, która ją usposabia do najwznioślejszych czynów bohaterskich. Prowadzenie młodzieży do prawdziwej religijności jest zatem najlepszym środkiem, ażeby ją wykształcić, wychować na pożytek ojczyzny, czem wyświadcza się jej największą usługę. »Prawdziwe dobro każdego kraju wypływa z wewnątrz i opiera się na cnocie. Obywatele pełni cnoty i religii są najlepszą podporą i najpiękniejszą ozdobą ojczyzny*. (Hirscher). Dlatego też państwo, które ma na oku swój własny interes, nie może nic lepszego zdziałać dla własnego dobra, jak gdy religię ochrania i popiera we wszelki możliwy sposób.
4. Obok tych głównych środków przykładu i religijności ma jeszcze wychowawca mnóstwo innych środków do zaszczepienia patryotycznego ducha w młodzieży:
a) naukę języka ojczystego, która wprowadza młodzież w mowę i pomniki językowe ojczyzny;
b) historyę krajową, która jej pokazuje piękność kraju, wspaniałość jego dziejów, różnorakość jego produktów i t. p.;
c) zaznajomienie z pieśniami ludowemi, które jej otwierają głębokość uczucia;
d) odwiedzanie miejscowości bogatych w historyczne pamiątki podczas przechadzek, o ile owe nie są zbyt odległe;
e) roztropne wykorzystanie ważnych wypadków dnia, n. p. rozmaitych klęsk i nieszczęść, które silnie przemawiają do uczuć dzieci.
5. Bardzo wielkiej wagi jest też dla dobra ojczyzny wierne i sumienne spełnianie obowiązków zawodowych. Jeżeli każdy obywatel pełni swój obowiązek i stara się według swoich najlepszych sił odpowiedzieć należycie zadaniu, jakie mu opatrzność Boska powierzyła, wtedy i całości oddaje znakomitą usługę. Tak może być każdy nawet najniepokażniejszy
10