page0173

165

Robespierre

r

ozpoczął się, a Robespierre tak zręcznie i śmiało umiał przeprowadzić swoje wściekłe zasady, źe nieszczęśliwy monarcha, mimo usiłowań Zyrondystow, musiał wstąpić na rusztowanie. Przez to niezmiernie zyskały ambitne zamiary Robe_gpierr’a, został bowiem władzcą zfanatyzowanych umysłów. Wytępił więc najprzód Zyrondystow jako przeciwników rewolucyi. Rozdwoił konwen-oyją na stronnictwa, z których jedno walczyło bronią, dyalektyki, a drugie groźbą i wściekłością. Nakoniec obaliwszy powagę Zyrondy, rzeczywiście objął dyktatorską władzę. ■ Zręcznie i z wyrachowaniem umiał interes publicznyp o-godzić z własnemi swojemi dążeniami, tak że zdawało się iż władzę osiągnął nie przez ambicyję, lecz przez patryjotyzm. Bez oporu zawiesił nową konsty-tucyją opartą na władztwie ludu. Ku końcowi 1793 ogłosił z mównicy straszliwy system, mający utwierdzić jego stanowisko i Francyi zapewnić złoty wiek wolności; oświadczył bowiem, że przemoc i trwoga są na porządku dziennym. Całą Francyje pokrył całunem, którym przytłumił przedewszystkiem domową wojnę i wściekłość demagogii. Pokonawszy na początku 1794 wewnętrzne niebezpieczeństwo, Robespierre sięgnął po znakomitości rewolucyjne, po swoje dotąd narzędzia a teraz przeszkody. Zwrócił się do Jakobinów, a oburzało go mianowicie to, że llebert i Chaumette, ateizm za religiję ogłosili i konwencyję za sobą pociągnęli. Najdawniejszych wiec sprzymierzeńców swoich nazwał „Ultrarewolucyjonistami,” przy pomocy Jakobinów, splątał ich siecią intryg i jako zdrajców kraju 21 Marca 1794 na rusztowanie zaprowadził. Osobistego naw et współzawodnika swojego, Dantona, który go wielce przeważał siłą i duchem, umiał za wikłać w process Hebortystów, wraz z innymi energicznymi ludźmi. Tym wszystkim tyranija już się była sprzykrzyła, zdawali się też być przeciwnymi systemowi przerażenia. Robespierre nazwał ich ,,skorrumpo-wanemi” i obwinił nie tylko przeciw rzeczypospolitej, ale i przeciw cnocie. Gdy więc Dantoniści 5 Kwietnia pod gilotyną padli, nikt już na teraz władzy mu nie zaprzeczał. Na tej wysokości Robespierre rozwinął talenta, których się w nim nieprzyjaciele nie domyślali. Trudna jego wymowa nabrała jasności i godności. Pozornie usiłował wstąpić na łagodniejszą drogę i dyktaturę sw'oję przedstaw ic jako dobroczynny powrót do pokoju Idealna ustawa, którą dla Francyi przygotowyw ał, zdawała się byc pewnym rodzajem teokracyi, w której on miał odegrać rolo najwyższego kapłana i zarazem naczelnika politycznego. Pierwszy krok do urzeczywistnienia tego planu, uczynił w Maju 1794, gdy w rozkazie parlamentu bytność Boga ogłosił za prawo dla całego francuz-kiego narodu. Zarazem 20 Prairiala (8 Czerwca) 1794 nakazał uroczystość z powodu której miał się ukazać narodowi w całym majestacie swego stanowiska. Tego dnia Robespierre ukazał się na w zniesieniu urządzonem przed Tu-ilierrami, w eleganckiej odzieży, z bukietem kwiatów w ręku, mając za sobą członków konwencyi, powiedział mowę na cześć Najświętszej Istoty i spalił gruppę figur, samolubstw o, niezgodę, bezbożność i ambicyję przedstawiającą, po nad którą wznosił się posąg mądrości. Potem na czele konwencyi udał się na pole Marsów e, gdzie były urządzone igrzyska ludu, i znowu przemówił straszliwie grożąc resztce stronników Dantona. Dowiedział się też na tej uroczystości, że tłumy długo jeszcze niezadowolnione będą z jego planów i dla tego postanowił zagłuszyć jeszcze raz umysły krwią i przerażeniem. Na wniosek Cauthona konwencyja przyjęła prawo o reorganizacyi trybunału rewolucyjnego. Od Marca 1793 trybunał ten stracił 577 głów; teraz w 45 dniach ścięto 1285 łudzi. Wkrótce po rozpoczęciu tej rzezi zatrwożeni członkowie nabrali odwagi i porozumieli się względem oporu. Robespierre najprzód doznał niespodzianej