page0182

168

pliwości. Dobry czyn połączony jest częstokroć z walką i natężeniem. Częste jednak ćwiczenie i powtarzanie ułatwia wykonanie, tak że ostatecznie spełnia sie go bez wszelkiej trudności. »Ćwiczenie tworzy mistrza«, da się i tu zastosować. Z tego więc częstego powtarzania powstaje to na całe życic tak wielkie znaczenie mające przyzwyczajenie. »Ono«, powiada Pytagoras, »przemienia człowiekowi zdobytą mądrość na własność i użycza jej trwałości«. Wypełnianie obowiązków czyni łatwem i pewnem. »Czem skorupka za młodu na wre, tern na starość trąci!*

2.    Naturalnie, że przyzwyczajenie nie jest jeszcze moralnym charakterem, gdyż ono jest więcej zewnętrznym woli wpojonym kierunkiem działania, nie będąc, przynajmniej początkowo, świadomem zasad i celu, lecz jest urodzajną ziemią dla swobodnej działalności przyszłego życia. Wychowawca ma zatem zadanie, przy powiększającej się wiedzy dziecka zwrócić uwagę na powody działania i wykazać mu jasno potrzebę przyswojonych cnót dla prywatnego i społecznego życia. Przyjmuje ono te pouczenia tern głębiej i chętniej do serca, skoro wykonanie ich staje się dlań łatwem, a dotychczas przysparzały mu pokoju serca i pochwały ludzkiej. Kto przyzwyczai się od młodości być posłusznym, temu później dobrowolne spełnianie obowiązku posłuszeństwa nie sprawia żadnej trudności. Jeżeli zaś wykonuje przyzwyczajenie ze świadomością i wolnością, to przysparza mu ono też czci i zasługi u Pana Boga.

3.    Ażeby osiągnąć dobre przyzwyczajenia, musi wychowawca wcześnie zaczynać i postępować konsekwentnie, jednakowoż bez przesadnej surowości. Uprzejma powaga i cierpliwość prowadzą najłatwiej do celu. Przyzwyczajenie powinno się odnosić nietylko do moralnego życia, lecz do wszystkiego, co w życiu człowieka ma znaczenie. — (Zachowanie się przy stole, w obcowaniu z ludźmi, w mowie i t. p.j. Dobre przyzwyczajenia zdradzają wyśmienitą dyscyplinę domową.

4.    Często z przyzwyczajeniem trzeba jeszcze połączyć odzwyczajenie. Dzieci przyswajają sobie nieraz i to nawet bardzo prędko, te i owe złe zwyczaje; skoro je tylko wychowawcy spostrzegą, muszą przeciw nim występować, ażeby nie

http://rcin.org.pl