page0187

177

pewniać o tym rozdziale, dzięki równobrzmienności słów użytych tu, jak fałszywa moneta; ale wystawić go sobie niepodobna, nie odpowiada on niczemu. Świadomość stanowi wszystko, co jest duchowego w świecie, nie można nic innego określić, coby duchowem było. Otóż świadomość ta istnieje tylko w czynie; jest ona, innemi słowy formą niekompletną, nie mogącą istnieć bez przedmiotu, którego prawdziwą nazwą jest materya. Jest zatem bardzo trudno zrozumieć twierdzenie »myśl stwarza świat«, bo na to trzebaby przypuścić na chwilę świadomość bez przedmiotu.

1 gdybyśmy sobie nawet to przedstawić mogli, nie bylibyśmy przez to skłonniejsi do zgodzenia się na to twierdzenie. Świadomość i materya przedstawiają dla nas największą antytezę z całego świata poznawalnego. Jeśli podano hypotezę, że jeden z tych elementów mocen jest począć drugi, natychmiast nasuwa się pytanie, dlaczego raczej temu z nich, a nie drugiemu nadać tę moc twórczą i tę przewagę. Któż utrzymywać będzie że jedno z rozwiązań jest jaśniejsze, rozumniejsze, prawdopodobniejsze od drugiego?

Tu odczuwać się daje jedna z wielkich korzyści, jakie przynosi historya filozofii; historya ta wykazuje, że różne umysły, rozmyślając nad temi sa-memi zagadnieniami doszły do rozwiązań, które wydały im się jasnemi, które zatem były możliwe. Otóż ponieważ są to rozwiązania sprzeczne, to zbliżenie ich najlepiej wykazuje odległość, dzielącą możliwość od faktu. Materyaliści, którzy

Dusza i ciało.    12

http://rcin.org.pl