page0297

293

je otaczającej bezwodnik kwasu węglowego (C0₂), który dostarcza węgla dla organizmu roślin zielonych. Natomiast z podłoża swego rośliny pobierają wodę, w której są rozpuszczone najrozmaitsze składniki mineralne. Zadaniem dalszych przeróbek, którym ulegają te ciała, jest utworzenie z nich materyi organicznej, która następnie bywa włączana w skład ustroju roślinnego. Organizm zwierzęcy i rośliny, nie posiadające zielnika, nie mają tej zdolności, to też różnica ta odrazu się odbija na jakości składników pobieranych, gdyż substancye, które mogą być pobrane przez komórki zwierzęce, są, oprócz niektórych substancyi mineralnych (woda i niektóre sole), sub-stancyami organicznemi, należącemi do trzech kategoryi głównych: białka, węglowodanów i tłuszczów. Sposób pobierania substancyi odżywczych zależy w stopniu znacznym od wysokości organizacyi ustroju badanego. U pierwotniaków jednokomórkowych sposób pobierania substancyi odżywczych pozostaje dość często w związku z właściwościami ruchów pełzakowych. Kiedy np. ameba zbliży się do cząsteczki substancyi, któraby mogła dla niej pokarm stanowić, wysuwa ona swe niby-nóżki (pseudopodia) i obejmuje zupełnie daną cząsteczkę te mi wypustkami plazmatycznemi. Zwolna przelewa się w te wypustki ilość coraz większa ciała protoplazmatycznego ameby, aż po pewnym czasie zostaje dana pożywka całkiem objęta protopla-zmą ameby. Substancye zaś płynne i gazowe ulegają wchłonięciu w ustrojach nieco wyżej uorganizowanych wskutek zetknięcia się z komórkami na obwmdzie organizmu, przyczem u roślin mogą te substancye być przeprowadzone osobnemi naczyniami na znaczną odległość do miejsc, w których ulegają wchłonięciu.

Przeróbka substancyi ma, jak wiadomo, przedewszyst-kiem na celu przeprowadzenie tych substancyi w taką formę, w której mogą być wchłonięte przez komórki organizmu. Zasada dawna: »corpora non agunt nisi soluta«, ma tu znaczenie i zastosowanie bardzo doniosłe. Niejednokrotnie bowiem pobierane bywają substancye w wodzie nierozpuszczalne; otóż muszą one ulec zmianie w organizmie na materyę rozpuszczalną, inaczej nie mogłyby być wchłonięte. Ten właśnie proces przemiany ciał w wodzie zwykłej nierozpuszczalnych w rozpuszczalne nosi nazwę trawienia. Trawienie nieraz, zwłaszcza

http://rcin.org.pl