page0315

307

Rossy ja

kwadratowych). Graniczy na północ, z oceanem Północnym; na zachód, z Nor-wegiją i Szwecyją, morzem Baltyckiem, z Prussami, Austryją i Turcyją europejską; na południe, z morzem Czarnem, Turcyją azyjatycką, Persyją, morzem Ka-spijskiem, krajami Turkestanu (Chiwą i Kokanem) i z posiadłościami Chin; na wschód, z oceanem Wschodnim. Prócz tego do Rossyi należą: a) wyspy leżące na morzu Baliyckiem, tudzież na oceanie Północnym i Wschodnim, i b) posiadłości w Ameryce, graniczące na północ, z oceanem Pułnocnym; na wschód, z krajami kompanii angielskiej; na południe i zachód, z oceanem Wschodnim. l)o obrony państwa, zbudowane fortece na granicy europejskiej: Nowogłeor-gijewśk, przy zbiegu rzek Narwi i Wisły; Iwangorod, w pobliżu ujścia rzeki Wieprza do Wisły; Zamość niedaleko granicy austryjackiej (wszystkie w kroi. Polskiem); Dyneburg nad Dżwiną zachodnią; Bobrujslt nad rzeką Berezyną; Brześć litewski nad rzeką Bugiem; Chocim, i Bendery nad Dniestrem, i Kijów nad Dnieprem; na g-ranicy azyjatyckiej, Achałcych i Aleoćandropol, od strony Turcyi; Erywań i Szusza, od strony Persyi. Od morza Kaspijskiego do rz. Irtyszu ciągnie się linija pograniczna z wicią warowniami i forpocztami, z których znaczniejsze: fort Alexandrowshi nad morzem Kaspijskiem; fort Perowshi i Wiernoje miedzy rzekami Syr-Dary;ą i Irtyszem. Nadto na morzu Białem, przy ujściu Dzwiny północnej leży warownia Nowodźwińska; na oceanie Wschodnim, przy ujściu rzeki Amur, forteca l\iiołajewska; na morzu Baltyckiem, Kronsztadt, Sweaborg i Dynamund; tudzież warownie w cieśninie Ker-czeńskiej, przy wejściu do morza Azowskiego. Długość granic cesarstwa wynosi 7,300 mil, z tych morskich 4,980 i lądowych 2,320. — Wody. 1) Ocean Północny oblewa północne wybrzeża cesarstwa. (Brzeg oceanu od granicy nor-wegskiej do przylądka Świętego Nosa, nazywa się Murmańskim, od tego zaś ostatniego (w zatoce Czeskiej} do przylądka RuskOj zaworot, Tymańskirn). Części oceanu Północnego stanowią: a) Morze Brnie z odnogami Mezeńską, Dźwiiiską (inaczej Archangielską), Onegską i Kandałakską; b) Zatoka Czeska miedzy pówyspem Kaninem. wyspą Kałgujew i lądem stałym; c) Morze Karskie między Nową Ziemią i półwyspem Jałrnal. Niektóre rzeki, przy ujściu do oceanu północnego, tworzą obszerne zatoki, z tych główniejsze: Obska z Tazow-ską, Jenisejska, Ta.myrska, Chatangska, Leńska, Jańska i Indyguska. Ciaśni-ny w oceanie Północnym: Wajgaczska (Jngorski szar) między w. Wajgacz i północno-wschodnim krańcem Rossyi europejskiej; Karska (Karskie Wrota} oddziela w. Wajgacz od Nowej Ziemi; Matoczkin szal', przechodzi między wyspami składającemi Nową Ziemię. Na morzu Białem leżą dwa miasta portowe: Archangielsk (port wojenny i handlowy} i Onega. Wyspy na oceanie: Kałgujew, Nowa Ziemia, Wajgacz i archipelag Szpicbergen. W pobliżu ujść rzeki Leny leży archipelag Leński; między ujściem Leny i Kołymy leżą niezaladnione wyspy; z tych znaczniejsze: Nowa Syberyja, Fadejewsha, Kotelna i Lachowska; na północ od ujść Kołymy leżą wyspy Niedźwiedzie. Z wysp na morzu Białem leżących, na wzmiankę zasługują Sołowieckie (6), w pobliżu których poławiają się najlepsze śledzie; na jednej z tych wysp znajduje się słynny w dziejach monasier Sołowiecki; tudzież wyspy Kij o, z których największa posiada monaster Krestowy, przez patryjarchę Nikona założony. Półwyspy: Kolski (inaczej Lapoński, od zatoki Kandałakskiej do brzegu Murmańskiego), Kanin (między morzem Białem a zatoką czeską), Jalmał albo Samojedzhi (między morzem Karskiem a zatoką Obską). Przylądki: Święty Nos i Kanin Nos, przy wejściu do morza Białego; przylądki Północno-zachodni i PKnocno-wschodni, między ujściem rzek Jeniseja i Chatangi; Szełagski, na północ od ujścia rzeki

' 20*