313
zdolności i możności do spełnienia zbrodni. Mnożą się też więzienia, kraje jęczą pod ciężarem podatków na utrzymanie armii, sędziów i dozorców, a wszystko na niewiele się przydaje, bo zepsucie ogarnia coraz szersze masy, dla których więzienie jest odpoczynkiem po żniwie, wygodnym przytułkiem i szkołą nowych zbrodni. Kiedyż to sądy wydawały wyroki na tylu młodocianych przestępców (12—14—16 lat) jak w naszych czasach „postępu"? Włosy stają na głowie, gdy się czyta, z jakim cynizmem te dzieciaki się dopuszczają występków i to nie drobnych jakichś, ale morderstw, samobójstw. Lecz kto sieje wiatry, bnrze zbierać musi. Wydarto im w szkole wiarę, w człowieku kazano widzieć tylko wyżej rozwinięte zwierzę i chce się, żeby ta młodzież była moralna? Dziwią się, że 12-letnie podrostki trują się, topią i wieszają z miłości! Wiedeń, Paryż, Berlin i Rzym mają całe kroniki takich wypadków. W Rzymie w prywatnym zakładzie na Transtevere przy Ponte Rotto, gdzie kilku gorliwych kapłanów zbiera opuszczone dzieci i przygotowuje do spowiedzi i komunii św., nierzadko spotyka się dzieciaki 10—12 letnie, które wiedzą co wolnomularstwo, a nie wiedzą co Bóg; niedziw, że Włochy dostarczają takich Caseriów.
Co dziwniejsza, powiadają, że to kościół i duchowieństwo winno temu, bo za mało uczy moralności! Tak przynajmniej zapewniał pewien prokurator państwowy w Wiedniu 1892 a propos jakiejś zbrodni kilkonastoletniego dziecka, a w r. 1894 zjazd pedagogów we Lwowie. Stara to historya, ślusarz zawinił, kowala powiesili. Niech tylko nie psują młodzieży niektórzy pedagodzy, niech nie podkopują jej wiary niesmacznymi żartami odrzucając wrzekomo w imię nauki to, co katecheta posiał w jej sercu, a nie będzie narzekania, że młodzież za wiele się uczy dogmatyki, a mało moralności. Dziwne żądanie — dogmaty się podkopuje jedne za drugimi jako niezgodne z nowoczesną nauką, a od katechety się żąda, żeby w dwóch godzinach tygodniowo zrobił z młodzieży aniołów!
Człowiek bez wiary w życie pośmiertne, przekonany, że niema na niebie świadka jego czynów, czy może mieć poczu-