page0337

329

Sernlfe — Serock

fasoli lub soczewicy; gdy mączka i szczątKi błon nasiennych opadną na dno naczynia, czysty płyn z wierzchu się zlewa i z niego kazein kwasem octowym strąca. Sernik jest główną częścią składową wszelkich gatunków' sera, stanowiącego jeden z najtrwalszych i najużyteczniejszych przerobów mleka i bardzo ważny jako pokarm; lecz oprócz tego sernik ma różne techniczne zastosowania; rozpuszczony bowiem w roztworze dwuwęglanu sody lub boraksu wydaje klej, mogący zastąpić stolarski; roztwór jego wamonii (ob. Amonjah), może być używany do odwapnienia soku burakowego po defekacyi (ob. Cukrownictwo); z wapnem daje kit z początku miękki, następnie twardniejący, do różnych celów używany, a podobny związek wapienny używa się do tak zwanego animaiizo-iMinia bawełny, w^r celu usposobienia jej do przyjęcia farb dających się utwierdzać na w'ełnie.    T. C.

Sćrnik, przy dawnych dworach i dworkach szlachty Zagonowej, budynek niezbędny, do obsuszania wyrobionych serów i gomółek. Wznosił się na podw^rórzu, w kształcie kwadratowym, pod słomianym dachem, na pojedynczym słupie, lub też na czterech słupkach. Ściany z bali drewnianych były przewiercone dla przewiewu powietrza, opatrzone drzwiczkami dla układania serów. Rzadko gdzie schody były stałe, zwykle przystawiano stosownie do potrzeby drabinę. Sernik taki opisał dokładnie Mickiewicz w Panu Tadeuszu. K. 117. 11’.

SemiskO, jezioro w królestwie Polskiem, gubernii Lubelskiej, powiecie Zamojskim, w zlewie rzeki Tanw i, we wsi Lipiny, właściwie w starem korycie rzeki Sanu położone; rozległe jest morgów' 10, głębokie stóp 18.

Serock, miasteczko rządowe w gubernii Płockiej, powiecie Pułtuskim, zabudowane na wyniosłem położeniu wzdłuż górzystego brzegu Narwi, na przeciw' miejsca, w którem Bug z drugiej strony przybywający z powyższą rzeką się łączy; od miasta powiatowego mil 3 odległe. Osada wielce starożytna i już w XIII wieku w przywilejach wspominana pod nazwiskiem Sierociec, i pod tern mianem jeszcze w'lustracyi 1660 r. jest zapisana. Pierwsza wzmianka o tein miejscu zachodzi pod r. 1065, kiedy Bolesław' Śmiały fundując Benedyktynów w Mogilnie naznacza im ztąd pewne dochody. 'Niewiadomy jest atoli ściśle czas wyniesienia onej do stopnia miasta. Pospolicie r. 1425 u wrażany jest za epokę jego erekcyi, przecież, jak sam przywilej okazuje, Janusz starszy książę Mazowiecki, nadając w tym roku Serockowi praw ochełmińskie i oznaczając dochody nie wyniósł go do stopnia miasta, ale już jako miastu, obszerniejsze tylko nadał swobody. Cóżkolwiekbądź, Serock był niegdyś ludnym i zamożnym grodem, jak to okazują dawne kroniki, i lustracyja 1564 r. wymienia 264 domów^r, oraz różnych osiadłych tutaj urzędników. Uchwałą sejmu sądziły się tutaj roki ziemskie i grodzkie, jak poprzednio za dawnych czasów Zygmunt August potwierdził przywileje Serocka 1567 r.; nadał ustawy cechom tutejszym, które jeszcze kroi Stanisław' August potwierdził 1766 r. Wojny szwedzkie zniszczyły zupełnie to miasto, tak, iż z upadku swego nigdy się już nie podniosło. Dziś jedynym zabytkiem dawnego stanu, jest jeszcze kościół parafialny murowany, który zdaje się być pomnikiem XVI stulecia i odznacza sic szczególniej oryginalnością stylu swojego, lubo jak widać nie był nigdy według zamierzonego planu wykończonym. Na czele jego wznosi się zsiadła raczej niż wysoka wieża, na krawędziach sw^roich okrągłe baszty mająca. Podobne baszty znajdują się na krawędziach obu ścian szczytowych? Do oryginalności tej budowy, przyczyniają się jeszcze szlaki z cegieł na sztorc układanych, na ścianach i basztach ciągnione i dwa wypukło z cegieł wyrobione Nałęcze, główną ścianę właściwego kościoła zdobiące. Górna część wieży i ściany szczytowe, nie były