page0393

385

Siarka — Siarkawy kwas

z których wiele jest ważnych z powodu ich zastosowań i użytków. Połączenie siarki z metalami w chemii zowią się w ogóle siarkami metaliczne-mi; jeżeli pierwiastek metaliczny wydaje więcej niż jeden związek z siarką, naówczas odróżniamy je albo odmianą zakończenia, albo dodaniem z początku liczebnika wyrażającego liczbę równoważników siarki połączonej z metalem, wreszcie różne stopnie związku oznaczamy także przymiotnikowo np. siarek żelaza FeS, siarnik Fe₃ S₃, siarek potassu KS, trójsiarek i pięciosiarek potassu, KS₃ i KS₅; trójsiarek antymonu Sb S₃ albo siarek antymo-nawy, pięciosiarek antymonu Sb S₅ albo siarek antymonny i t. p. O ważniejszych połączeniach siarki z metalami jest mowa przy każdym ^metalów, tu wypada tylko wspomnieć ogólnie o ich własnościach. Połączenia siarki z metalami są po największej części kolorowe, w wodzie nierozpuszczalne, wyjąwszy siarków metalów lekkich. Siarki naturalne, mające blask metaliczny, zowią się pirytami, przeświecające zaś i nie mające blasku metalicznego, blendami. Siarki metalów trudnotopliwych są w ogóle łatwiej topliwe niż metale, a przeciwnie łatwotopliwych trudniej topliwe. Pod względem zachowania się chemicznego, jedne mają naturę zasadową i te zowią się siar-ko-zasadami, jak np. siarek śodu NaS; inne znowu mają naturę kwasową i te zowią się siarko-kwasami, jak np. pręciosiarek antymonu Sb S₃; a jedne z dru-giemi łącząc się wydają siarkosole, jak np. sól Schlippego. Różne są sposoby do ich otrzymywania, opis ich jednakże zakres Encyklopedyi przechodzi. Związki siarki z ciałami niemetalicznemu różne mają własności od natury i własności tych pierwiastków zależące. O najważniejszych z pomiędzy nich wspomnieć tu wypada. Z tlenem siarka tworzy 7 związków natury kwasowej, które dotychczas w braku ściślejszych nazw naukowych nazy warny kwasami siarki (ob. Kwasy'). Ten szereg związków jest następujący: S₃ 0₃ kwas podsiar-kawy, S0₃ kwas siarkawy, S₃ 0₅ kwas podsiarczany, S0₃ kwas siarczany, S₃0₅, S₄0₅, i S₅ 0₅ odróżniamy nazwami kwas trithionny, telrathionny i pentathion-ny, (ud wyrazu greckiego thios siarka); albo kwas siarko, dw^rusiarko, i trój— siarko-podsiarczany. Niektóre tylko z tych połączeń są znane w stanie odosobnionym, inne zaś tylko istnieją w związku z wodą lub zasadami. Najważniejsze z nich są dwa: kwas siarkawy i kwas siarczany. Oprócz związków tlenowych, siarka wydaje jeszcze wiele połączeń z innerni ciałami nieme-talicznemi, z wodorem wydaje siarkowodór, z węglem siarek węglany (ob. Węgiel), które są ważniejszemi, mniej ważnemi zaś są połączenia z krzemem, fosforem- i haloidami, wszakże z pomiędzy ostatnich związków zasługuje na uwagę chlorek siarki S₃ Cl, używanydo wulkanizowania (ob.) kauczuku igut-taperki, który jest płynem brunatnym cięższym od wody, dymiącym w powietrzu a wrze w 138° C. Otrzymuje się prowadząc opłukany i osuszony chlor nad siarką stopioną i do 130° ogrzaną.    T. C.

Siarkawy kwas (S0₂) zwany także siarkowym, jest gazem bezbarwnym mającym zapach duszący, smak kwaskowaty; tkanki roślinne wystawione na jego działanie bieleją, otrzymuje się zaś przez spalenie siarki w powietrzu lub gotowanie kwasu siarczanego z proszkiem węgla, siarką lub opiłkami miedzianemu Używa się tego kw*asu w stanie wolnym rozpuszczonego w wodzie, albo soli jakie tworzy z potażem i sodą do bielenia tkanek zwierzęcych, jak: jedwab, wełna, pióra i t. d., któreto ciała bielone zwykłym sposobem za pomocą chloru, nabrałyby barwy żółtej. Służy on także do bielenia słomianych plecionek i koszykarskich wyrobów, tudzież do wywabiania plam od owoców i wina na bieliżnie. Kwas siarkawy ma wielką dążność do łączenia się z tle-

ENCYKLOPEDY.TA TOM XXIII.    25