page0469

461

Siła

dwie siły działające usiłują punkla oddalić od siebie, wtenczas zowią się siłami odpychającemi, jeżeli zaś przeciwnie siły dążą do zbliżenia punktów ku sobie, w takim razie zowią się siłami przyciągającemu We wszystkich przypadkach, w których zdaje się, że siły działają inaczej niż w kierunku linij prostych łączących punkta, z których też siły zdają się wywierać działanie, przyjąć należy, że zjawisko w istocie swojej nie zostało należycie zrozumiane, i że siła wywołująca też działanie nie została poznaną. Naukę zajmującą się siłami i ich działaniem nazywamy mechaniką, która pokazuje nam jak z danych sił działających na pewien układ ciał swobodnych, lub napotykających przeszkodę ze strony punktów i linij stałych, zmiany w tymże układzie i stan jego w każdej chwili czasu oznaczyć. Siła jest wiadomą, skoro znamy punkt jej przyłożenia, kierunek i wielkość czyli natężenie. Kierunkiem sił nazy w aray liniję, po której siła objawia swoje działanie, czyli usiłuje ruch sprowadzić; kierunek ten oznacza się kątem, jaki siła czyni z liniją przyjętą za stałą. Punktem przyłożenia sity nazywa się punkt, o którym wyobrazić sobie możemy, że siły działają nań bezpośrednio; działanie jednak siły na ciało nie zmienia się, zmieniając punkt przyłożenia, byleby tylko ten nowy punkt przyłożenia, znajdował się na kierunku siły i był z punktem poprzednim niezmiennie połączony. Wielkość siły wyprowadza się porównywając ją z inną siłą znaną co do wielkości i przyjętą za jedność. Jeżeli na punkt działają dwie siły, natenczas obie można zastąpić jedną, która tenże sam skutek sprawi, co dwie tamte, a któia zowie się siłą wypadkową, dwie zaś Sity pierwotne zowią się skladowemi. Kierunki dwóch sił danych w tym razie tworzą pewien kąt z sobą; jeżeli na kierunkach tych sił odctniemy części proporcyonalne ich wielkościom i dopełnimy równoległoboku, natenczas przekątna jego przez wierzchołek będący punktem przyłożenia sił poprowadzona, wyobraża kierunek i wielkość wypadkowej. Mając znowil siłę daną. możemy ję rozłożyć na dwie inne siły, które ten sam skutek sprawią co siła dana, a któreby działały w jednej z daną siłą płaszczyźnie. Gdy kiierunki dwóch sił na jeden punkt działających stanowią jednę liniję prostą, natenczas wypadkowa tych sił jest równa ich summie, gdy też siły działają w jednę stronę, a jest równa różniej', gdy działają w strony przeciwne. Łatwo jest zrozumieć, że można znaleźć wypadkową ilukolwiek sił działających na jeden punkt, których kierunki znajdują się na jednej płaszczyźnie; złożywszy albowiem dwie siły, możemy następnie złożyć ich wypadkową z trzecią siłą, wypadkową ztąd znalezioną złożyć z czwartą siłą i t. d. Podobnież daną siłę można rozłożyć na ilekolwiek sił, których kierunki znajdowałyby się w jednej płaszczyźnie. Jeżeli na punkt działają trzy siły, których kierunki znajdują się nie w jednej płaszczyźnie, natenczas odciąwszy na kierunkach tych sił części proporcyjonalne ich wielkościom i wystawiwszy na nich równoległościan, wypadkowo trzech sił danych co do kierunku i wielkości wyrazi się przekątną tego równoległościanu. Jeżeli wypadkowa ilukolwiek sił jest równa zeru, natenczas siły znoszą się, a ciało podlegające ich działaniu nie doznaje żadnej zmiany co do położenia, czyli pozostaje w spoczynku; jeż iii zaś wypadkowa przedstawia jakąkolwiek wielkość, natenczas ciało porusza się w kierunku tejże wypadkowej z prędkością odpowiednią jej wielkości. Działanie zapomocą którego wynajdujemy wypadkową ilukolwiek sił, nazywa się składem sil, przeciwnie zaś rozkładem nazywamy działanie, za pomocą którego jednę siłę zastępujemy układem pewnej liczby sił, sprawiających ten?e sam skutek co tamta siła. Jeżeli podczas trwania ruchu jakiegokolwiek ciała zaczną na nie działać nowe siły, w takim razie prawa powyższe utrzymują się,