page0554

546

Skorupiaki — Skoryna

wych, pławnych, oczach stałych z pojedynczą rogówką, połączonych zwykle w jednę gruppę; i rodzących się przed zupełnem rozwinięciem; dzielą się one nr. dwa nieliczne rzędy: Osłrapoda o ciele niewyraźnie pierścieniowatem całkowicie zawarłem pod wielkim puklerzem grzbietowym, podobnym do muszli dwuskorupnej, i członkach nielicznych i Copepoda o ciele podzielonem na pewną liczbę wyraźnych pierścieni, bez skorupy lub puklerza, o licznych członkach. Szeregiem prawie równoległym w takich granicach zawartym Ento-mostrakom są skorupiaki bez właściwych sk rżeli, o członkach tułowiowych blaszko watych, błoniastych, służących wyraźnie za organ oddychania, zwane Branchiopoda, składają one dwa rzędy: Cladocera, o małej liczbie członków tułowiowych i puklerzu podobnym do dwuskorupnej muszli; i Phyllopoda o większej liczbie nóg tułowiowych, bez puklerza i zbliżone wieloma szczegółami do skorupiaków wyższego ustroju. Następnym szeregiem są tak zwane Edriophthalmia nie mające także, w większej przynajmniej części, właściwych skrzeli, lecz zastąpione przez inne zmodyfikowane odrostki, tak iż mogą służyć do oddychania, członki przybierają postać nóg chodowych, oczy stałe, i zawsze są bezpuklerzowe; dzielą się na trzy rzędy: Laemidopoda o odwłoku szczątkowym, odrostkach nóg tułowiowych pęcherzykowatych do oddychania służących; lsopoda o odwłoku doskonale rozwiniętym i członkach tej części ciała zmodyfikowanych do wykonywania czynności oddychania: Amphipoda o odwłoku więcej jeszcze rozwiniętym i służącym do ruchów, wyrostkach tułówionych pęcherzykowatych do oddychania. Nakoniec szereg Podophthalmia złożonych ze skorupiaków wyższego ustroju, mających powiększej części właściwe skrzela, o oczach słupkow^rych ruchomych, o członkach tułowiowych zawsze prątkowatych, w części chodowych, częścią chwytnych, o tułowiu skorupą po-pokrytym; te się dzielą na dwa rzędy: Stomalopoda, u których skrzele są zewnętrzne, a niekiedy brakują, przyrząd gęby o 3 parach członków; Deeapoda ze skrzelami utwierdzonemi po bokach tułowia i zawartemi we właściwych jamach oddechowych, przyrząd gęby o 6 parach członków, przez co nóg chodowych par 5. Co się tyczy Trilobitów stawia je przy szeregu Edriophthalmia, lecz z powodu niedokładnej znajomości ukształcenia ich członków' wyznaje, iż właściwe dla nich pomieszczenie nie da się jeszcze oznaczyć. Od czasu wyjścia dzieła Milne Edwardsa wiele na tern polu nowych odkryć zrobiono; prócz przysporzenia znacznej liczby nowych gatunków', wyszło kilka monografij drobniejszych skupień, a pod względem układu wiele powprowadzano nowych zmian po rozmaitych ogólnych dziełach zoologicznych.    Wl. T.

Skorupka (Leon), współczesny statysta, obywatel, hrabia galicyjski, zamieszkały w Kraków ie. Są w^r druku następne jego dzieła: 1) Ekonomija polityczna i .socjalizm (Kraków , 1851; wydanie drugie, tamże, 1852.)    2) Kilka

słów o towarzystwie kredytowem (tamże, 1850, w 8-ce).    F. M. S.

Skoryna (Franciszek), pierwszy tłomacz pisma św. na jeżyk białoruski, rodem z Płocka, na początku XVI wieku żył w- domu Jakóba Bahicza, starszego wileńskiego burmistrza. Nauki odbywał w akademii krakowskiej, gdzie został doktorem medycyny i nauk wyzwolonych. Przełożył pismo ś. z wulgaty łacińskiej ś. Hieronima na język białoruski, którym mówią koło Połocka, i wydawał je nie zaczynając od pierwszej księgi, nie trzymając się porządku, ale częściami i wyrywkami, w' Pradze czeskiej i w Wilnie. Wiadomo także, że miał względy u Zygmunta Starego, jak tego dowodzą dwa przywileje tego monarchy z roku 1532; w pierwszym król uwalnia Skorynę od poszukiwań sądowych za długi brata rodzonego Jana, mieszczanina wileńskiego; w^r drugim zaś uwalnia go od