page0627

619

Rytuał — Rytwiany

czyli benedykcyj, jak te które znajdują się w rzeczonym Rytuale; chybaby potwierdzone były przez stolicę Apostoską. Wszelki przydatek do Rytuału rzymskiego jest sam z siebie nieważny, jeżeli nie bęazie zatwierdzony przez Kon-gregacyję obrzędów. Poprawił i dopełnił ten Rytuał Benedykt XIV papież. Komentarz do Rytuału wydał Baruffalde we Florenoyi 1847 roku we dwóch tomach.    L. R.

Rytwian (Jan z), wnuk Wojcieeha Jastrzębca, prymasa, a brat rodzony Derslawa przyjaciela Kallimachowego, mąż znakomity i wymowny, był starostą sandomirskim, kasztelanem sandomirskim, marszałkiem wiel. koronnym i hetmanem rycerstwa polskiego, za czasów Kazimierza Jagiellończyka, słynął wielce orężem, nauką i wymową. Jako hetman przywodził w wyprawie pod Wrocławiem 1474 r. Będąc starostą sandomirskim, na sejmie piotrkowskim w roku 1459 jako poseł krakowski, śmiałe i nader ostre królowi czynił wyrzuty za przeciwne prawu przywłaszczenie władzy. Mowa ta, w myśl powszechną zgromadzenia wyrzeczona, sprawiła wprawdzie pożądany skutek, lecz dała zgubny przykład, za którym na początku XVII wieku poszedł Zebrzydowsiri, a w następnych wszyscy co pozorem dobra publicznego osobistych dopinali celów. Znajduje się ta mowa w Długoszu lipskim, (tom II, str. 947), Kromer powtórzył ją, nieco wygładziwszy^(str. 363, wyd. Kolon), a Błażowski prze-tłómaczył (str. 693). Długosz powiada, że tego tak groźnego przeciwnika potrafił król w końcu ująć i shołdować ofiarowaniem kasztelami, a następnie województwa krakowskiego, a wtedy, jak zwykle w podobnych bywa okolicznościach, już więcej takich mów nie miewał. Kiedy w r. 1469 na sejmie piotrkowskim roztrząsano i sądzono spór o księztwo Płockie, do którego dziedziczne przywłaszczał sobie prawo Konrad książę mazowiecki, między prokuratorami królewskimi znajdował się także Jan z Rytwian, jako doktor i wymowny prawoznawca. Posłował również do papieża, czynnym był w sprawie pruskiej r. 1463, wraz z Janem z Szadka; nie mniej na zjeżdzie węgierskim w Granie, roku 1475, godził wzajemne królów żądania i nieporozumienia. Ważne o nim szczegóły zawierają akta konsystorza krakowskiego. Umarł w roku 1480.    f. M. S.

Rytwiany, wieś prywatna w gubernii Radomskiej, w powiecie Sandomirskim, nad rzeką Czarną, od Staszowa wiorst 5 odległa. Była głównem siedliskiem możnej w XV i XVI wieku rodziny Jastrzębców, z których jedni pisali się od niej Rytwiańskimi drudzy od Zborowa Zborowskimi. Wojciech Jastrzębiec, arcybiskup gnieźnieński, nabył tę majętność około r. 1494 dla swoich synowców, którzy stali się szczepem domu Rytwiańskich. W XVI wieku należały Rytwiany z przyległościami do Łaskich, następnie przeszły w posiadanie Tęczyńskich i Lubomirskich, obecnie zaś są własnością hrabiów Potockich. Był tu niegdyś starożytny zamek, z którego pozostał tylko jeden węgieł ze swoją podporą. Jestto mały wprawdzie odłamek całości, pozwala iednak sądzić o niej z bliskiem do prawdy podobieństwom Widać z niego, że zamek ten najpóźniej w XV wieku wzniesionym być musiał, że styl jego budowy był włoski starożytny, że był wystawiony na Wysokiem kamiennem podmurowaniu, z cegły czerwonej czarną przeplatanej. Ta ostatnia tworzyła na murze liczne równoległe pasy w kierunku dwóch przekątnych ściany idące, a przez ich wzajemne przecięcie pewien rodzaj skośnego pokratowania. Rozległość tej budowy była niewielka, co także drugim jest dowodem jej dawności. W puszczy pod wsią wznosi się kościół i klasztor po kamedułach, założony przez Jana Tę-czyńskiego wojewodę krakowskiego w r. 1691. Uposażyła go jeszcze więcej