page0637

629

Rzeki — Rzemiosła

znaczną ilość ciał obcych w niej zawieszonych mechanicznie, które skutkiem szybkości biegu z brzegów zabiera, od tych to ciał zawieszonych zależy kolor wody rzecznej. Największe rzeki i najobszerniejsze ich kotłowiny znajdują się w Ameryce, potem następuje Azyja, Afryka i Europa.

Rzemień, wieś w dawnein województwie Sandomierskiem, powiecie Pilzeń-skim, z pięknym, niegdyś obronnym zamkiem, w powabnem położeniu, nad rzeczką Wisłoka. Tu przemieszkiwała słynna nasza poetka, Elżbieta Druż-backa (ob.).

Rzemień, skora wyprawna, ob. Garbarstwo.

Rzemieślnicze kompanije, przy artylleryi, tak się nazywają szczególne oddziały, składające się z kowali, ślusarzy, stelmachów, rymarzy i innych robotników, uorganizowane zupełnie po wojskowemu i zostające pod zwierzchnictwem oficerów i podoficerów. Ich zadanie polega na utrzymaniu w należytym stanie materyjału, to jest: lawet, wozów, zaprzęgów i t. d. W czasie pokoju kompanije takie pozostają przy warsztatach rzemieślniczych, zwykle w fortecach; w wojnie zaś udają się one za armijami, oddając najważniejsze usługi artylleryi. Najprzód takie kompanije uformowane zostały we Franeyi 1695 r. za Ludwika XIV, przy trzech pierwszych batalijonach ówczesnego pułku artylleryi i nazwane kompanijami roboczemi (compagnies ouvrieres); następnie w innych krajach zaczęto naśladować tyle pożyteczne urządzenie.

Rzemiosła. Rzemiosłami nazywają się te zatrudnienia ciała, za pomocą których produkta przyrodzone surowe przerabiają się w ten sposób, że bezpośrednio potem mogą być użyte do zaspokojenia rozlicznych potrzeb człowieka. Różnica pomiędzy sztuką i rzemiosłami na tem polega, że w pierwszej obok pracy mechanicznej, konieczne jest wyższe wykształcenie umysłowe przy współdziałaniu delikatniejszego smaku; pomimo to jednak trudno jest ściśle oznaczyć, gdzie się kończy rzemiosło a zaczyna sztuka i nie można zaprzeczyć, że wykształcenie i smak rzemieślnika zostawia wyraźne piętno na jego wyrobach. W fabrykach wyroby rzemieślnicze produkują się w większych massach i dla tego stosunek rzemiosła do fabryki albo rękodzielni jest ten sam, co między produkcyją na małą i na wielką skalę, albo między produkcyją na zamówienie (obstalunek) i produkcyją na zapas; nadto fabryki łączą w sobie najczęściej bardzo rozmaite rzemiosła. W innem znaczeniu pod wyrazem rzemiosło rozumiemy zbiór wszystkich osób oddających się jednemu i temu samemu zatrudnieniu mechanicznemu; każde indywiduum takie zowie się rzemieślnikiem. W pierwszych początkach ludzkości nie było rzemiosł ani rzemieślników; każdy człowiek musiał myśleć o zaspokojeniu wszystkich potrzeb swoich. Później największą liczbę czynności tego rodzaju wykonywały kobiety i niewolnicy, a od początku jedenastego wieku zakonnicy płci obojga zaczęli trudnić się rzemiosłami. Pierwsze ślady rzemieślników i cechów rzemieślniczych napotykamy w wieku dwunastym i zgromadzenia rzemieślnicze tem bardziej zaczęły się utrwalać i rozwijać, im więcej wykształcało się życie obywatelskie po miastach. Członków osiadłych jednego rodzaju rzemiosła czyli cechu rzemieślniczego, którzy w wykonywaniu czynności właściwych osiągnęli pewien stopień doskonałości nazwano mistrzami czyli majstrami; przy nich pracowali pomocnicy rzemieślniczy czyli czeladnicy albo towarzysze, którzy przedtem jako uczniowie czyli terminatorzy przez pewien przeciąg czasu w rzemiośle się kształcili. Czeladnik chcący zostać majstrem obowiązany był udowodnić nie tylko, źe przez pewien przeciąg czasu odbywał podróże (wędrówki), dla poznania ulepszeń w^r innych miejseach do rzemiosła wprowadzonych, ale nadto przez wykonanin