ogól wolne od ciał obcych. Tegu typu unieruchomienie klatki — zreyuły. w pozycji wydechowej prowadzi do uduszenia, któremu towarzyszy rozległy i jiasilony tój żylny z si^icą-twarzy i licznymi drobnymi wylewami krwawyngw-obrębfer \ warzy, szyi i górnej r?ęści klatki piersiowej jzespół Perthesa), a takz£zwy-brorzynami w błonie śluzowej jamy ustnej i mięśniach skrobiowych.
Podczas oględzin zewnętrznych można na ogól stwierdzić ślady doznanych urazów na skórze klatki piersiowej, a w czasie sekcji zwłok widuje się złamania żeber (często seryjne), czasem również pęknięcia narządów wewnętrznych (serca, wątroby, śledziony).
Jeżeli unieruchomienie klatki piersiowej nastąpiło w związku z przysypaniem całego ciała sypką masą, np. piaskiem, żwirem, śniegiem, ziarnem (w silosach zbożowych), wówczas zarówno w drogach oddechowych, jak i w przewodzie pokarmowym można stwierdzić cząstki tej masy.
Zbrodnicze unieruchomienie klatki piersiowej przez przysypanie ziemią lub podobną masą należy do wyjątków (dzieciobójstwo).
Ucisk wywierany przez napastnika klęczącego lub siedzącego na klatce piersiowej ''-ofiary nazywany jest kolankowaniem. a jeżeli sprawca jednocześnie przytrzymuje ustą^Łjnos ofiary — Tego typu zbrodnicze działanie prowadzi
nierzadko do śmierci z wszystkimi objawami typowymi dla uduszenia, łącznie z zespołem Perthesa. W czasie sekcji zwłok stwierdza się również obustronne złamania żeber i mostka. Podobny obraz obserwuje się czasem, gdy do śmierci doszło w trakcie obezwładniania ofiary podczas gwałcenia.
W wyniku braku tlenu w atmosferze (na dużych wysokościach) może dojść do zaburzeń typowych dla wyłącznego ostrego niedotlenienia mózgu, czyli czystej postaci hipoksji (bez jednoczesnego zwiększenia zawartości C02 we kiwi), —typowymi objawami choroby wysokościowej: stopniowe wyczerpanie, brak krytycyzmu, tachykardia, zaburzenia motoryczne, drgawki, utrata przytomności, jgofi.' --
Podobnym zespołem objawów, lecz pojawiających się w krótszym czasie, charakteryzuje się uduszenie osoby zamkniętej w ciasnej przestrzeni. Zgon jest wówczas wynikiem braku dostępu tlenu z atmosfery i zużycia jego zapasów znajdujących się w ograniczonej przestrzeni. Ubytkowi tlenu towarzyszy wzrost temperatury powietrza i duże nasycenie parą wodną. Są to na ogół wypadki, do których dochodzi u dzieci w czasie zabawy (zamknięcie się w kufrach, nieczynnych lodówkach, w których nie ma możliwości ich otwarcia od wewnątrz, nałożenie sobie na głowę plastykowych woreczków itp.), a u dorosłych w czasie manipulacji autoerotycznych (zamykanie się w workach plastykowych lub nakładanie ich na głowę).
Analogiczny przebieg ma uduszenie w przypadku przysypania całego ciała sypką masą, z pozostawieniem określonej objętości powietrza dostępnego dla przysypanej osoby.
Do uduszenia wskutek braku tlenu w powietrzu wdychanym nale/y lównloż zgon w pomieszczeniach, w których tlen został zastąpiony Innym ąn < ni, / reguły
13H
cięższym ud tlenu, najczęściej dwutlenkiem węgla (wypadki w kanałach, głęho kich studniach, w kopalniach).
W czasie badań pośmiertnych stwierdza się wówczas wyłącznie zmiany ogólne, charakterystyczne dla śmierci z uduszenia, m.in. liczne plamki Tardieu.
Utonięciem nazywamy uduszenie, do którego dochodzi w następstwie zatkania drÓfrdaHerhowyrh wodą |tih innymi nłyp^l^^^ideTTlZ^ff-njn wy)atni« z.łQŻQjQnścLpatoin.ę.chanizmu -śmierci, wskutek utonięcia. Z jednej bowiem strony w mechanizmie tym istotną rolę spełnia wyłączenie powierzchni oddechowej płu< i zahamowanie wymiany gazowej (niedotlenienie typu anoksemicznego), z drugiej zaś — pojawiają się zmiany we krwiUpolegające na jdjTozcieóczęniu (w wodzie słodkiej) lub zagęszczemip (wwoclzuf morskiej!. wysfąpieniu zaburzeń wud no-elektrolitoWvch4Mastepczei niewydolności krążenia ze wszystkimi ujemnymi konsekwencjami. '
Oprócz tego mechanizmu utonięcia, o przebiegu typowym, istnieje możliwość utonięcia „nietypowego" w określonej sytuacji zewnętrznej (np. nagłe zanurzenie i przetrzymanie ofiary pod wodą) lub z przyczyn wewnętrznych: utrata przytomno ści w związku z doznanym urazem, w następstwie zatrucia itp., stany chorobowe usposabiające do zaniku reakcji obronnych (zapaść na tle niewydolności krążenia, padaczka, ostra hipoglikemia itp.).
Z kolei śmierć w wodzie może nie bvć w ogóle następstwem utonięcia, Jęcz wyłącznie skutkiem poważnych zaburzeń chorobowych (choroba niedokrwienna serca, samoistny wylew do mózgu), w których przebiegu doszło do nagłego, niespodziewanego zgonu. Do śmierci może wówczas dojść w związku z przebywa mem w wodzie, jak również niezależnie od tej okoliczności. Do nagłej śmierci pr/i-/ odruchowe zatrzymanie akcji serca, bez jakichkolwiek objawów tonięciu n dojść również u osób wrażliwych na podrażnienie zimną wodą zakończeń czucli > wych w skórze lub nerwu krtaniowego przy zachłyśnięciu się wodą, a także na drodze niektórych innych odruchów wyzwolonych w wyniku skoku do wody, nur kowania itp. zTeguły przy współudziale czynników sprzyjających, jak: wypełnienie żołądka treścią pokarmową po obfitym posiłku, labilność układu naczyniowa|<>
Niekiedy zdarza się, że wymienione mechanizmy odruchowe stanowią tylko inicjację utonięcia, chociaż przebiegającego już bez wszystkich faz, charaktery* tycznych dla niedotlenienia typu anoksemicznego, obserwowanych w utonięć Iii typowym. Tego typu utonięcie „pośrednie" można również zaliczyć do utonięcia o przebiegu nietypowym (tab. 5.2).
Wreszcie nie można wykluczyć, że zwłoki znalezione w wodzie należą do osoby uprzednio zbrodniczo pozbawionej życia, a następnie wrzuconej do wody w celu upozorowania utonięcia lub zniszczenia dowodu przestępstwa.
Do śmierci wskutek utonięcia dochodzi zwykle w dużych zbiornikach naturoI nych (morze, jezioro, rzeka, staw), ale nierzadko również w bardzo płytkim zbiorniku wody, w wannie, a nawet w kałuży, jeżeli tylko otwory oddechowe będą przykryte wodą, a ofiara nie jest zdolna do zmiany pozycji (padaczka, urazy czaszkowo-mózgowa, zatrucie alkoholem lub inną substacją). Znacznego stopnia upojenie alkoholowe sprzyja utonięciu nawet dobrze umiejącej pływać osoby w czasie zwykłe) kąpieli.