page0653

645

Rzeźbiarstwo

gimnastyczne podawały sposobność do dokładnego zbadania obnażonego ciała we wszystkich jego szczegółach. Szósty wiek przed Chrystusem jest okresem właściwego rozwoju greckiej rzeźby, w którym sztuka ta usiłuje wyzwolić się z więzów stylu architektonicznie ścisłego, powszechnie przyjętego i zwyczajem uświęconego. Do najważniejszych pomników tego czasu należą rzeźby świątyń w Selinuncie w Sycylii i świątyni Minerwy w Eginie, znajdujące się obecnie w glyptotece w Monachium; przedstawiają one sceny walk Greków pod Troją. Wiek Peryklesa jest okresem najwyższego udoskonalenia greckiej sztuki rzeźbiarskiej, e‘poką w której godność i powaga łączy się z niezwykłem ożywieniem w harmonijną całość. Przejście do tego okresu tworzy Kalamis. Nad wszystkich mistrzów wznosi się do niezrównanej wysokości Fidjasz Ateń-czyk. Większa część jego dzieł składała się z wizerunków bóstw, których wspaniałość i nadludzki majestat sprawiały na umysłach głębokie wrażenie. Do ważniejszych jego utworów należały statuy Ateny (Minerwy), miedzy in-nemi w Partenonie mająca 26 łokci wysokości. Lecz najcelniejszem jego arcydziełem był posąg Zeusa (Jowisza) Olimpijskiego, w którym pojęcie najwyższego bóstwa uosobione, bezpośrednio się przedstawiało. Bożek był wyobrażony siedzący na trenie upiększonym drogocennemi ozdobami ze złota, słoniowej kości, hebanu, kosztownych kamieni, a nadto płaskorzeźbami i malatu-rą. Między uczniami Fidjasza odznaczyli się Alkamenes i Agorakritos. Jako zabytki dzieł pochodzących ze szkoły Fidjasza, utrzymały się aż do naszych czasów liczne rzeźby przeznaczone do ozdoby świątyń, mianowicie dla Parte-nonu. W Peloponnezie najznakomitszym mistrzem był Polyklet z Argos lub Sicyonu, szczególniej w wyobrażaniu młodzieńczych atletów. W starszych utworach greckiego rzeźbiarstwa często bywała zastosowana odmiana barw, bądź przez użycie różnych materyjałów, bądź przez malowanie. Posągi z drzewa, których obnażone części ciała były wyrobione z marmuru, z szatami złoeo-nemi, nazywały się Akrolitami; gdy zaś obok drzewa i złota słoniowa kość przeważała, utwory takie zwano Chryselefartinami. Drugi okres, gdzie sztuka plastyczna grecka znów' najświetniejszym zajaśniała blaskiem, przypada w IV wieku po Chrystusie. W tym czasie wzniosła, spokojna powaga starszej sztuki ustąpiła wyobrażeniom nacechowanym większą namiętnością, dra-źliwszem uczuciem, żywszem przejęciem się wrażeń zwysłowych. Marmur jest najwięcej używanym materiałem, ozdoby kruszcowe i kolorowane stają się coraz rzadszemi. Tu pierwsze zajmują miejsca Skopas z Paros, w kierunku energicznym, uczuciowo patetycznym, i Praxiteles Ateńczyk, twórca stylu nadobnego, zmysłowo powabnego, poświęcający dłuto swe z upodobaniem wyobrażeniom Afrodyty (Wehery), Erosa (Kupidyna) i wdzięcznym postaciom otoczenia bachusowego. Lysippus najznakomitszy rzeźbiarz portretowy, wsławiony statuami Alexandra Wielkiego, w których udoskonalił ideał Herkulesa, jest ostatnim w tem świetnem gronie. W późniejszym czasie naśladowano poprzednie wzory, postępując raczej na utorowanych przez wielkich mistrzów drogach, mniej się zajmując tworzeniem nowych kierunków. W wykonaniu jednak i dokładnem wyobrażeniu natury, starano się ile możności przewyższyć jeszcze dawniejsze arcydzieła. Tu należy gruppa Laokoona, praca artystów rodyjskich, znajdująca się w Watykanie, byk farnezki w Neapolu, statuy szermierzy i t. d. W tym stanie grecka sztuka wpiowadzoną została do Rzymu, gdzie wprzódy już obeznano się z rzeźbą Etrusków. Ci ostatni najprzód dostarczali ozdobne wyroby z gliny, z których wykszałciły się z czasem odlewy spiżowe, a w tych sztuka Etrusków doszła do najwyższego szczytu doskonałości,