0309

292

Badanie sił przyrody i ocena pożytecznej ich wartości.

kilka sposobów do otrzymywania saletry, a w zakresie farbiarstwa wypracował metody, na zasadzie których z jednego koloru można było wytwarzać różne jego odcienia. Pierwszy też poświęcił się badaniom ekonomicznego stanowiska ówczesnego przemysłu chemicznego. W swem dziele sześcio-tomowem, wydawanem od 1656 — 1661, wykazuje, jak wskutek rozwoju techniki i wzajemnego ustosunkowania prawidłowego między przywozem i wywozem materjałów surowych i przetworów technicznych może się podnieść dobrobyt narodowy. W ogóle Glauber był takim chemikiem, który prócz wiedzy gruntownej obdarzony był szerszym poglądem na sprawy ogólne.

Oprócz wymienionych tu głównych przedstawicieli chemijatrji żyło jeszcze w XVI i XVII stuleciu wielu chemików, którzy jednak trzymali się zdała od panujących prądów i zajmowali się głównie własnemi studjami bez żadnej wyraźnej tendencji. Prace ich nie przyczyniły się do rozwoju chemji; jeden z nich tylko zdobył sobie ogólne uznanie, lecz jedynie w pewnym i ściśle ograniczonym zakresie; był to Grzegorz Agricola (ur. 1491 w Glaucha, pod Meissenen, um. 1555), który zajął stanowisko wybitne, lecz pod każdym względem wyosobnione. Jakkolwiek z zawodu lekarz, nie zajmował się jednak ani medycyną, ani chemijatrją; przeciwnie, pracował bardzo gorliwie w zaknsie metalurgji i hutnictwa i był znakomitym działaczem w znaczeniu naukowem i technicznem. W swem dziele dwunasto-tomowem o metalurgji zestawił wszystko, co tylko było wtedy wiadomem w tej gałęzi techniki chemicznej, tak że praca jego przedstawia kompletną encyklopedię ówczesnej wiedzy metalurgicznej. Podaje znakomitą ilość metod i sposobów obrabiania rud wszelkiego rodzaju. Poucza przede-wszystkiem, w jaki sposob należy użytkować, powstające przy wypalaniu rud gazy, które dotąd unosiły się w powietrze bez żadnej korzyści i jak wtedy można z tych rud wydzielać siarkę. Podaje metody do oczyszczania siarki. Wskazuje bardzo praktyczny sposób otrzymywania miedzi, ulepsza metodę otrzymywania z odpowiednich rud srebra, rtęci, antymonu i bizmiltu. W jego dziełach są opisane techniczne sposoby postępowania do racjonalnego otrzymywania i oczyszczania soli kuchennej, saletry, ałunu i koper-wasu żelaznego. Ulepszył wszystkie przyrządy i urządzenia, służące do różnych czynności metalurgicznych i hutniczych, jak: mufle, tygle, piece i t. p. Wypracował nowe sposoby przy badaniach próbnych rud, a pracując w metalurgji i hutnictwie, którym poświęcił całe swe życie, stał się w tym zakresie prawdziwie wybitnym reformatorem. Od czasów Agricoli tak górnictwo, jak i sposoby obrabiania rud przyjęły pod każdym względem zupełnie nowy kierunek. Zastosowano zaraz podane przez niego nowe przyrządy i nowe metody i otrzymano nietyiko daleko lepsze wyniki, lecz i znaczną ilość nowych produktów. Do początku XIX wieku, to jest do tej chwili, w której maszyny parowe rozpoczynają swój zwycięski pochód w świecie, tak w zakładach górniczych, jak również i w hutach pracują prawie wyłącznie według jego wskazówek.