0009901 djvu

a obcięte paznogcie wrzucają na ogień (okolica Rudawy, Gorzowa, Myślachowic, Woli, Krzeszowic). Obcięte paznogcie wkładają też do zanadrza, aby ich nie. potrzeba szukać po śmierci. W Rzeszow-skiem *) paznogcie obcięte chowa się za pazuchę, żeby ich człowiek nie szukał po śmierci. W Przeworskiem ¹) kawałki paznogci obciętych zawijają w papierek i kładą dziecku,, za pazuchę", żeby mogło sobie trąbkę zrobić z tego, gdy św. Michał zatrąbi W Ropczycach ^{2 3}) mówią, że obciąwszy paznogcie nie trzeba ich rzucać na ziemię, boby człowiek musiał ich szukać po śmierci, lecz należy je włożyć do zanadrza. W Sieprawiu, w pow. wielickim*) obcięte paznogcie nakazują chować pod pachę, aby św. Michał miał z tego trąbę na sąd ostateczny. Nad Wiarem ⁴) obcięte paznogcie chowają wieśniacy za „zanadrze", aby nie było potrzeby szukać ich po śmierci. W Mnichowie⁵) w pow. jędrzejowskim mówią zupełnie podobnie. W Jagodnem ⁶) obcięte paznogcie każą przechowywać w woreczku i nosić je zawsze ze sobą. Zresztą w Polsce np. na Kujawach używa się paznogci do celów leczniczych np. przeciw febrze; wogóle można ich używać do magicznych praktyk, dlatego należy je palić lub nosić przy sobie, by ktoś nieżyczliwy nie .użył ich na naszą szkodę ⁷).

Małorusini⁸) przestrzegają chowania pazndgci, bo będą one po śmierci potrzebne do drapania się na szczyt góry. Z porzuconych paznogci, djabeł szyje sobie czapkę niewidkę, a gdy ją włoży na głowę, Bóg go nie trafi piorunem. W Chodowicach w pow. stryjskim ⁹) lud opowiada, że paznogcie musi się chować za pazuchę, bo gdy się umrze i przyjdzie na tamten świat, Pan Bóg zapyta o paznogcie, a kto ich nie chował, musi wracać na ziemię, by je zbierać. Lud nadłomnicki^lł) obcięte paznogcie wrzuca w zanadrze, bo po śmierci Pan Bóg będzie pytał o nie.

Na Białej Rusi, w Wołkowyskiem, koło Swisłoczy¹) i Mści-bowa bociany wedle wyobrażeń ludowych to ludzie, którzy paznogci nie chowali za pazuchę, ale rzucali na ziemię i których Bóg posłał na pokutę, aby swe paznogcie wyzbierali, a dopiero potem dostaną się do nieba. W Rosji ^{10 11}) spotyka się zwyczaj chowania paznogci „cztob było czem wlezt’ w carstwo nebesnoje (na Sionskuju goru)“. W Rosji północnej uzasadnia to lud koniecznością wspinania się na szklaną i krętą górę. Wedle Stryjkowskiego dawni Prusowie¹¹) palili niedźwiedzie i rysie pazury z umarłymi, bo wierzyli, iż na górę wielką mieli wstępować, a iżby tam snadniej się wydostać, paznogciami musieli sobie pomagać. Podobne zwyczaje mają Litwini i Żmudź. Litwini⁴) obciąwszy paznogcie nie rzucają ich na ziemię, aby djabeł nie porobił sobie z nich kapeluszy, lecz kładą w zanadrze, sądząc, że Bóg upomni się o nie na sądzie ostatecznym. Łatwo im będzie je wydobyć z zanadrza, a wziętych przez djabła nikt nie odbierze. Nie tylko Litwini, ale i Łotysze w Inflantach⁵) również mają takie przekonanie o chowaniu paznogci i obawiają się, aby djabeł nie zrobił sobie z nich czapki niewi-dymki. Lud z nad jeziora Onega⁶) wkłada umarłemu do trumny paznogcie, który nieboszczyk skrzętnie za życia chowa w woreczku po każdem obcięciu i nosi przy sobie, gdyż paznogcie te będą potrzebne przy wdrapywaniu się na szklaną górę na tamtym świecie. Podobne wyobrażenia z obszaru słowiańskiego (Małoruś, Rosja, Serbja) przytacza Kotlarewskij ’). W Bośni i Hercegowinie⁸) wierzą, że paznogcie nie mogą być rzucane na miejsce, gdzie ludzie przechodzą, bo przyniosą nieszczęście temu, który na nie nastąpi.

Zwyczaj używania paznogci do czarów znany też w Niemczech⁹); prawie zawsze ucina się umarłemu paznogcie, lecz zwyczaju

181

1

') Mat. antr. arch. i etn. T. XI, s. 171.

^J) Wisła. T. XII, s. 63.

2

^s) Zbiór wiad. antr. kraj. T. X, s. 93.

3

«) j. w. T. XVI, s. 267.

4

>) Lud. T. II, s. 336.

5

•) Wisła. T. XVIII, s. 81.

6

’) Wasilewski, Jagodne, s. 95.

7

^s) Tylor, Cywilizacja pierwotna. T. I, s. 422.

8

)    Marcinkowski, Lud ukraiński. T. II, s. 152—3.

9

)    Etnograficznyj Zbirnyk. T V, s. 84.

») Lud. T. XVIII, s. 197.

10

') Federowski, Lud białoruski. T. I, s. 185, 285.

’) Etnograf. Obozrjenie. T. IV (1890), Nr. 1, s. 52; Lud. T. II, s. 366. *) Lud. T. II, s. 366; Jucewicz, Litwa, s. 287.

11

Jucewicz, Litwa, s. 141.

^!) Etnograf. Obozr. T. VI, (1890), Nr. 3, s. 142.

°) j. w. R. 1890, zesz. 1, s. 52.

^!) Kotlarewskij, O pogrebalnych obyczajach, s. 212.

*) Ztschr. f. oesterr. Vkunde. T. VI, (R. 1900), s. 209.

') Wuttke, j. w. s. 463, § 733.