page0794

786

Sadza — Saffian

koloru czarnego, niekiedy nieco w brunatny wpadającego, posiada właściwy zapach, pochodzący od znajdujących się w niej produktów niezupełnego spalenia i dla tego do niektórych użytków należy je oddalić przez wypalenie sadzy w naczyniach zamkniętych. Jestto najpospoliciej używana farba czarna.

Sadzawka, jestto mały stawek jednakiej wszędzie głębokości, przeznaczony do przechowywania i tuczenia ryb, tak hodowanych w niej umyślnie, jak złowionych w wi_vkszych wodach; z tego powodu przy urządzaniu sadzawki trzeba uważać, jakiemu gatunkowi ryb sprzyjać może natura wody i gruntu. Jeżeli sadzawka nie ma zapewnionego ciągłego przypływu i odpływu wody, może służyć tylko dla karpi, karasi i linów. Użyteczność sadzawek przy gospodarstwach wiejskich jest niezaprzeczoną, oprócz bowiem że uprzyjemniają i urozmaicają widok podwórza lub ogrodu, tę jeszcze korzyść przynoszą, że dostarczają ryb na każde zapotrzebowanie. Sadzawki głębokie być mają na pięć do sześciu stóp, żeby w czasie wielkich mrozów do dna nie zamarzały, a położenie ich powinno być takie, iżby w razie potrzeby można było upuścić z nich wodę i osuszyć. Kształt sadzawek murowanych najlepszy jest owalny lub okrągły, cembrowanych zaś drzewem, prostokątny. Rzymianie z wielkim przepychem urządzali sadzawki, wykładając je marmurami; napełniali, je wodą nietylko słodką ale i morską, w której pielęgnowali największe gatunki ryb ze wszystkich mórz; były to wszakże raczej wymysły zbytku aniżeli przedsiębier-stwa dla zysku.    J. BIL

Sadzenie, niektóre z nasion roślin gospodarskich, nie sieją się rzutem (ob. Siew), lecz sadzą się pojedynczo w dołki kołkiem w tym celu zrobionym sposób ten lubo jest najdoskonalszy, wymaga jednak wiele rąk i nie wszędzie może być używany. IT nas zastosowany być może tylko do ogrodowizn, w polu zaś na większą skalę, sadzi się w ten sposób tylko nasienie buraków; kartofle sadzą się pod pług, to jest, robotnik idący za pługiem, rzuca je w stosownych odstępach w wyoraną świeżo bruzdę, którą drugi pług przyoruje i przykrywa tern samem kartofle ziemią.    J. BIL

Safanduła, wyraz na określenie w potocznej mowie człowieka słabego charakteru i niezdarnego. Fr. Zabłocki, dobrze go oznacza w komedyi Amfi-tryjon.

„Jak daleki od tego jest mój Safanduła,

Ni en świeci, ni grzeje, wierutny kloc drewna.”

A. Muchliński pisze: „Zdaje się że wyraz ten przerobiony z imienia Safa-d-do-wla, pospolicie Safadduła, jednego z Hanów Krymu, znanego u Tatarów z łakomstwa, gnuśności i braku energii, za co był w poniewierce i naostatek pozbawiony władzy w r. 1692. Właściwie rodow^ra nazwa Safa-dula, po arabsku znaczy czystość szczęścia. „(Zrodłosłownik. Petersburg, roku 1858).”    K. W/. W.

Saffian, jesi to gatunek skóry wyprawnej i farbowanej, odznaczający się szczególną delikatnością, miękkością i giętkością. Nosi on także nazwę maro-guin czyli skóry marokańskiej albo tureckiej, z tamtych stron bowiem fabry-kacyja jego, w drugiej połowie przeszłego wieku przeszła do Europy, a i dotychczas jeszcze kwitnie w północnej Afryce a szczególniej w Marokko, w Turcyi, Persyi i innych krajach Wschodu. Po wykonaniu robót przygotowawczych opisanych w garbarstwie (ob.) potrzeba ze skóry jak najstaranniej oddalić wapno, które wpływaćby mogło szkodliwie na farbniki (ob.) przy farbowaniu skóry. To odbywa się przez użycie kąpieli kwaśnych, najczęściej