page0848

840

Sosna

żółtawo-czerwonawe drewno sosnowe, należy do tak zwanych drzew miękkich, ale jest bardzo żywiczne, i w samej budowie anatomicznej różni się od wszystkich innych. Jak wiadomo tkanka każdego drzewa powstaje z komórek długich, grubościennych, obrączkowanych lub wężownicowanych, kiedy tkanka drewna jedynie sosnowego ma takież komórki, lecz kropkowane czyli właściwie jamkowane, które to jamki wypełnia żywica. Dla tej to żywiczności drewno sosnowe pali się wybornie, jest bardzo trwałem i wytapiają z niego (przez zamknięte wypalanie bez, lub z bardzo małym przystępem powietrza) smołę ciekłą czyli maź (pix liąaidd), i smołę okrętową czyli szewcką (pix namlis vel burgundica). Otrzymują także z drzewa sosnowego bardzo dobre węgle (car-bo), oraz sadzę (fuligó), a prz_cz zupełne spalenie popiół czyli potaż (kall car-oomcum crudum). Żywe okazy sosien wydają przez nacięcie terpentynę zwyczajną (terebinthina communis), która znów przez przepędzenie czyli odkrople-nie w retortach, wydziela olejek terpentynowy (oleum terebinthmaf), a pozostawia tak zwaną terpentynę warzoną (tereb/nlhina coda), czyli kolofoniją (colo-phonium), jesii została stopioną. Wolno zaś występujęca na pnie sosien żywica zowie się rodzimą (resina Pmi commanis vel natira). Użytki z powyżej wymienionych produktów z sosny są bardzo wielorakie, tak w przemyśle i rękodziełach, jako i w lekarstwach czyli medycynie, a nadto w ym drugim celu używają jeszcze młodych wiosennych wypustków sosnowych (fuiiones Pini), które niekiedy mają po lekarniach czyli aptekach swoje zastosowania, z powodu swej balsamiczności. Jeszcze wypada tu dodać, że dziś z igieł czyli liści sosnowych poczęto wyrabiać pewien rodzaj tkanin lub papier, a raczej przerabiaj? te igły na pierze, i tem pierzem meble wyściełają.—Sosna nasza pospolita zwana za młodu choiną albo chojką, jest teraz przedmiotem starannej uprawy leśnej, bo potrzeba drzewa przez poprzednie nieogledne wyniszczenie lasów, coraz bardziej wzrasta. Szyszki sosnowe dojrzewają w 18 do 20 miesięcy po ich zawiązaniu się, czyli należy je zbierać z drzew, w zimie od Stycznia do Kwietnia, roku drugiego. Opadłe na ziemię po większej części są otwarte i bez nasion, przeto już nie przydatne. Wydobywanie nasion z szyszek sosnowych odbywa się zazwyczaj w suszarniach do tego przeznaczonych, lub też niekiedy za pomocą ciepła słonecznego. Siew nasienia odbywa się na wiosnę lub pod jesień, a o wzroście młodych sosienekjuż powyżej powiedziano. Wreszcie chojen-ki i sosny mają licznych nieprzyjaciół w owadach, zwłaszcza w niektórych gąsienicach motyli nocnych, czyli ćmów, jak: Bombyx Pini, Nocfua pinaslri, Geometra piniaria, Spfmnx pinaslri, które objadają igły i młode pędy, wstrzymują przez to ich wzrost, i stają się nawet niekiedy przyczyną uschnięcia drzewa. Inne znów jak np. Bostrychus pinaslri lub istenugraphus laricis, należące do rodziny chrząszczów, gnieżdżą się pod korą w pokładach łyka, i tam swe niszczące skutki wywierają. Co się zaś tyczy pyłku z kwitnących sosien, którego niekiedy tak się wiele w pev^nych miejscach zbiera (gdzie go wiatr przypadkowo uniesie), takowy dał powód do przesądu, że jakoby niekiedy deszcze siarczane z powietrza padały. Pyłek ten wielce jest podobny do widłakowego (ob.), i wysypuje się z pręcików (ob.), a raczej z pylnikow, niemając żadnego bliższego, dla człowieka użytku, prócz spełnienia bardzo ważnej czynności fizyjologicznej w życiu roślinnem, to jest upłodnienia zalążków w słupku (ob.) czyli w zawiązku.—Sosna nasza pospolita (Pinus silrestris) jest wła-ściw ie drzewem północy. Tworzy ona w Europie środkowej i północnej, oraz Azyi po piasczyskach równinowych wielkie lasy, a w południowej trafia się tylko po górach. Na Karpatach dochodzi do 2400 stóp nad poziom morza, wy-