page0919

911

Sprężystość—Łpring-Rice

długości, skoro ciężar zostaje usunięty i granicę tę zwano granicą sprężystości; lecz obecnie przekonano się, że tak nie jest wistocie i że druty po obciążeniu mają zawsze długość większą od poprzedzającej. Granica więc sprężystości może być tylko umówiona, np. za granicę sprężystości drutu jakiego można przyjąć ciężar pod działaniem którego drut przedłuża się na 0,0005 swojej długości pierwotnej. Dla tego też chcąc się dowiedzieć o przedłużeniu spręży-stem, to jest po odjęciu siły znikającem, jakowego drutu lub pręta metalowego, należy porównać długość jego podczas obciążenia z długością po odjęciu ciężaru. Z tego porównania wypada, że przedłużenia są proporcyjonalnalne siłom wyciągającym. Z takich wymiarów można obliczyć jak wielkiego potrzeba ciężaru, aby drut lnb pręt, którego powierzchnia przecięcia jest równa jedności, wyciągnąć do długości dwa razy większej od długości pierwotnej, przypuszczając, że to można uczynić bez rozerwania drutu lub pręta, i że stopień sprężystości aż do tej granicy pozostaje jednakowy. Ciężar na to potrzebny dla różnych metali i drzew rozmaitych nazywa się spółczynnikiem albo modułem spręźysiosci. Ten spółczynnik dla jednego i togo samego metalu nie jest zawsze jednakowy, lecz powiększa się przy wszystkich okolicznościach, przy których gęstość metalu powiększa się. Sprężystość objawia się w ciałach nietylko pod wpływem sił wyciągających je, lecz także przy ściskauiu czyli zgniataniu, zginaniu ich i skręcaniu. Spuszczając z pewnej wysokości kule z kości słoniowej na deskę marmurową powleczoną tłuszczem i posypaną sadzą i chwytając ją po odbiciu, przekonywamy się, że taż kula dotknęła deski niejednym punktem, lecz powierzchnią koła o promieniu 1 do iy₂ linii, a przeto kula musiała się spłaszczyć w miejscu dotknięcia. Sprężystość, którą ciała objawiają przy skręcaniu ich około osi służy do mierzenia innych sił. Ciała znane jako najbardziej sprężyste są: stal, kość słoniowa, kauczuk i t. p. i z tego powodu mają one rozliczne techniczne użycie, jak np. na sprężyny (ob.). Ciała stałe, jak powiedzieliśmy, nie są doskonale sprężystemi, to jest, nie powracają za ustaniem działania na nie sił do tej samej objętości, jaką przedtem miały, przeciwnie zaś ciecze i gazy są doskonale sprężyste, t. j. po odjęciu cisnącego na nie ciężaru, wracają do pierwotnej swojej objętości. Dwojakim sposobem można zmieniać objętość ciał stałych, to jest, przedłużać je przez wyciąganie i zmniejszać przez ściskanie, ciała zaś ciekłe i lotne mogą być tylko ściskane. Dążność ciał ciekłych i lotnych do rozszerzania się jest równa sile je ściskającej, gdyż ciśnienie i odpieranie ciśnienia muszą być sobie równe. W ciałach lotnych objętości, które przyjmuje ilość gazu poddana rozmaitym ciśnieniom, mają się do siebie prawie w stosunku odwrotnym do sił cisnących. Sprężystość gazów, czyli ich dążność do rozszerzania się, mierzy się za pomocą słupa merkuryjuszu albo wody, z którym zostają w równowadze. Sprężystość gazów, a szczególniej powietrza atmosferycznego, znajduje rozliczne techniczne zastosowanie.

Spring-Rice (Tomasz), baron Monteagle of Brandon, mąż stanu angielski, pochodził z osiadłej w Irlandyi rodziny protestanckiej i urodził się r. 1790 Nauki odbył w Cambridge i 1810 r. zasiadł w izbie gmin, między whigami. Za dojściem tego stronnictwa do władzy (gabinet Grey’a r. 1830), został podsekretarzem stanu spraw wewnętrznych, potem sekretarzem skarbu, a po wyjściu Stanley’a w 1834, sekretarzem stanu w wydziale osad. Roku następnego stanął jako kanclerz izby skarbowej na czele zarządu finansów i odtąd kilkakrotnie ten urząd piastował. Roku 1839 został parem i stale odtąd bronił po-